ISSN 2080-3788
Inicjatywa wydawania czasopisma naukowego zatytułowanego Przegląd Prawa Wyznaniowego została podjęta przez Zarząd Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego na posiedzeniu w dniu 27 września 2008 roku. Pierwszym redaktorem naczelnym czasopisma był prof. ndzw. dr hab. Piotr Stanisz, następnie obowiązki te pełnił prof. ndzw. dr hab. Dariusz Walencik i prof. ndzw. dr hab. Jan Krajczyński.
Przegląd wydawany jest jako rocznik, tom pierwszy ukazał się w maju 2009 roku. Czasopismo stanowi forum naukowej refleksji nad problemami o charakterze prawno-wyznaniowym. Na jego strukturę składa się kilka stałych działów: artykuły, prawodawstwo wyznaniowe Rzeczypospolitej Polskiej i Unii Europejskiej oraz podejmowane w ostatnim roku inicjatywy prawodawcze, orzecznictwo dotyczące kwestii wyznaniowych, recenzje oraz sprawozdania z prawno-wyznaniowych konferencji i sympozjów, polska bibliografia prawa wyznaniowego oraz dział urzędowy, w którym zbierane są materiały dokumentujące działalność PTPW.
Czasopismo zarejestrowane przez Sąd Okręgowy w Lublinie I Wydział Cywilny w rejestrze dzienników i czasopism pod poz. 1306.
Od 2013 r. "Przegląd" stale jest uwzględniany w ministerialnych wykazach czasopism punktowanych. W wykazie czasopism naukowych ogłoszonym komunikatem Ministra Edukacji i Nauki z dnia 09 lutego 2021 r. otrzymał 70 pkt. (Unikatowy Identyfikator Czasopisma – 200192).
Czasopismo jest indeksowane w bazie IndexCopernicus. Na opublikowanej w 2019 r. IC Journals Master List przyznano mu wskaźnik ICV (Index Copernicus Value) ICV 2017: 26.23.
Wszystkie teksty opublikowane w "Przeglądzie" dostępne są w formie elektronicznej w Czytelni Czasopism Prawniczych oraz innych bazach prowadzonych przez Wolters Kluwer SA
Szanowni Państwo,
Od dwudziestu lat jesteśmy świadkami dynamicznego rozwoju polskiego prawa wyznaniowego. Rozwój ten wynika przede wszystkim z wzrostu wrażliwości na należyte zagwarantowanie wolności religijnej każdego człowieka, bez względu na to, czy dokonane przez niego wybory sytuują go w ramach większości, czy mniejszości. Trudno mieć dziś bowiem wątpliwości, że poszanowanie wolności myśli, sumienia i religii jest jednym z warunków urzeczywistnienia demokratycznego państwa prawnego.
Impulsem do dokonywania zmian jest również postęp europejskich procesów integracyjnych. Nie chodzi przy tym wyłącznie o obowiązek dostosowywania polskiego prawodawstwa do aktów wydawanych przez instytucje wspólnotowe. Ze względu na reguły określające podział kompetencji pomiędzy prawodawcę wspólnotowego i prawodawców krajowych kształt polskiego prawa wyznaniowego w decydującej mierze zależy bowiem nadal od polskiego ustawodawcy. Coraz silniejsze jednoczenie się Europy wywołuje jednak w naszym kraju wzrost znaczenia problemów do tej pory marginalnych, wzmacniając również poczucie odpowiedzialności za wypracowanie rozwiązań, które można byłoby uznać za właściwe również z perspektywy innych społeczeństw naszego kontynentu.
Systematycznemu rozwojowi polskiego prawa wyznaniowego towarzyszy stały wzrost liczebności jego badaczy. Naukowa refleksja nad tym zespołem unormowań jest dziś prowadzona w większości ośrodków uniwersyteckich Natomiast przedmiot Prawo wyznaniowe jest niemal powszechnie uwzględniany w programach studiów prawniczych i administracyjnych, coraz częściej znajdując swoje miejsce również w procesie kształcenia na innych kierunkach (jak np. prawo kanoniczne, teologia czy politologia).
Stale rośnie także poziom integracji przedstawicieli nauki polskiego prawa wyznaniowego. W 2003 r. - biorąc wzór z innych środowisk naukowych - zainicjowano w Kazimierzu nad Wisłą cykl Ogólnopolskich Sympozjów Prawa Wyznaniowego. W 2009 r. już szóstą jego edycję będzie gościł Kamień Śląski. Szczególnie wymownym znakiem zacieśniania współpracy polskich eklezjastycystów stało się utworzenie Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego, do czego doszło w 2008 r. Już po niespełna roku działalności zrzesza ono przeważającą większość badaczy zajmujących się prawem wyznaniowym w ośrodkach naukowych naszego kraju, a nawet prowadzi własne badania naukowe. Nie może więc dziwić fakt, że jedną z pierwszych inicjatyw Zarządu wybranego na Zjeździe Założycielskim było powołanie periodyku, na łamach którego można byłoby dokumentować bieżącą działalność Towarzystwa, prezentować wyniki badań prowadzonych w jego ramach, obserwować najnowsze etapy rozwoju prawodawstwa i orzecznictwa w sprawach wyznaniowych oraz publikować mało dostępne materiały źródłowe. Próbę realizacji tych zamierzeń stanowi Przegląd Prawa Wyznaniowego, którego tom pierwszy oddajemy do Państwa rąk.
Przyjęto, że na jego strukturę składać się będzie kilka stałych działów, w których zbierane będą materiały o zróżnicowanym charakterze. Zgodnie z tą ideą uporządkowaliśmy również materiały składające się na tom pierwszy. Otwiera go dział, w którym pomieszczono artykuły stanowiące owoc prac prowadzonych przez powołane w ramach PTPW zespoły badawcze. Część druga obejmuje pochodzące z ostatniego roku prawodawstwo wyznaniowe Rzeczypospolitej Polskiej i Unii Europejskiej oraz podejmowane w tym czasie inicjatywy prawodawcze. Zamieszczono w niej również materiały źródłowe: polskie tłumaczenia watykańskiej ustawy o źródłach prawa (która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2009 r.) oraz instrukcji Sekretarza Edukacji USA z 7 lutego 2003 r. w sprawie ekspresji religijnej w szkole publicznej, a także przygotowane w 2002 r. projekty umów między Radą Ministrów a związkami wyznaniowymi, o których mowa w art. 25 ust. 5 naszej Konstytucji. Dział trzeci poświęcono omówieniu orzecznictwa dotyczącego kwestii wyznaniowych. Zebrano w nim orzeczenia Sądu Najwyższego wraz z glosami oraz polskie tłumaczenie jednego z najnowszych wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Kolejne części stanowią recenzje oraz sprawozdania z prawno-wyznaniowych konferencji i sympozjów, które odbyły się w ostatnim roku na terenie naszego kraju. Zgodnie z zamierzeniami inicjatorów powołania periodyku, ważne miejsce zajmuje w nim także dział urzędowy, w którym zebrano najważniejsze materiały dokumentujące powstanie i działalność PTPW. Całość zamyka polska bibliografia prawa wyznaniowego za rok 2008.
Ufamy, że Przegląd Prawa Wyznaniowego stanie się ważnym forum naukowej refleksji nad problemami o charakterze prawno-wyznaniowym. Mamy również nadzieję, że dzięki publikacji różnego rodzaju materiałów źródłowych okaże się przydatny dla osób stanowiących i stosujących prawo, a teoretykom ułatwi prowadzenie pracy naukowej i dydaktycznej.
Kolegium Redakcyjne
Redaktor naczelny:
prof. dr hab. Tadeusz J. Zieliński
zastępca Redaktora naczelnego:
prof. UR dr hab. Piotr Steczkowski
sekretarz naukowy:
dr hab. Marta Osuchowska
członkowie Kolegium Redakcyjnego:
prof. ASzWoj dr hab. Marek Bielecki
dr hab. Wojciech Brzozowski
dr Michał Hucał
mgr Igor Kilanowski
prof. Libero Gerosa (Université de la Suisse Italienne, Lugano)
prof. dr hab. Wojciech Góralski (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie)
dr. hab. prof. UKSW Jan Krajczyński (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie)
prof. dr hab. Krzysztof Krasowski (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu)
prof. dr hab. Józef Krukowski (Polska Akademia Nauk, oddz. w Lublinie)
prof. dr hab. Henryk Misztal (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II)
prof. Philippe Nelidoff (Université Toulouse Capitole)
dr doc. lic. Damián Němec (Palacký University in Olomouc)
dr hab. Janusz Osuchowski (Uniwersytet Warszawski)
prof. dr hab. Michał Pietrzak (Uniwersytet Warszawski)
dr. hab. prof. UO Paweł Sobczyk (Uniwersytet Opolski)
dr. hab. prof. KUL Piotr Stanisz (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II)
prof. dr hab. Ryszard Sztychmiler (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie)
prof. dr hab. Wacław Uruszczak (Uniwersytet Jagielloński)
dr. hab. prof. UO Dariusz Walencik (Uniwersytet Opolski)
prof. dr hab. Wiktor Wysoczański (Chrześcijańska Akademia Teologiczna)
1. dr hab. Leszek Adamowicz, prof. KUL
2. dr hab. Włodzimierz Broński, prof. KUL
3. dr hab. Wojciech Jakubowski, prof. UW
4. dr hab. Józef Koredczuk, prof. UWr
5. dr hab. Piotr Kroczek, prof. UPJP2
6. dr hab. Ryszard Mojak, prof. UMCS
7. prof. zw. dr hab. Zbigniew Pasek
8. dr hab. Mieczysław Różański, prof. UWM
9. dr hab. Mirosław Sitarz, prof. KUL
10. dr hab. Tadeusz Stanisławski, prof UZ
11. dr hab. Jarosław Szymanek, prof. UW
12. dr hab. Ewa Waszkiewicz, prof. UWr
13. prof. zw. dr hab. Wiesław Wenz
14. dr hab. Małgorzata Winiarczyk-Kossakowska, prof. UJK
15. dr hab. Zdzisław Zarzycki, prof. UJ
Informacje ogólne
1. Autor przekazuje oryginalną, ostateczną i kompletną wersję artykułu, glosy, sprawozdania, recenzji itp., który nie był wcześniej publikowany w części lub w całości – zgodnie z podanymi niżej zasadami.
2. Autor rzetelnie informuje o podmiotach, które przyczyniły się do powstania publikacji (wkład merytoryczny, rzeczowy, finansowy itp.); nie dopuszcza się stosowania „ghostwriting” i guest autorship”. Wszelkie przejawy nierzetelności naukowej, zwłaszcza łamania i naruszania zasad etyki obowiązujących w nauce, redakcja ujawnia i dokumentuje.
3. Autor ponosi odpowiedzialność za wszelkie dane merytoryczne zawarte w publikacji. Redakcja nie weryfikuje dat, nazw własnych, cytatów, danych bibliograficznych itp.
4. Objętość nadsyłanych tekstów nie powinna przekraczać 1 arkusza wydawniczego w przypadku artykułu, bądź ¼ arkusza w przypadku recenzji czy sprawozdań.
5. Do artykułu należy dołączyć krótkie (maksymalnie ½ strony) streszczenia w języku polskim i angielskim oraz słowa kluczowe w języku polskim i angielskim, a także wykaz wykorzystanej literatury (bibliografia).
6. Do redakcji należy przesłać tekst w postaci zapisu elektronicznego (w programie Word’97 lub jego późniejszych wersjach) w terminie do 31 października. Tekst nie powinien zawierać automatycznego podziału słów ani żadnego dodatkowego formatowania.
7. Do przesłanego tekstu dołączyć należy również aktualny adres do korespondencji, numer telefonu lub adres poczty elektronicznej. W przypadku pracowników naukowych prosimy także podanie nazwy i adresu uczelni macierzystej.
8. Termin wykonania korekty autorskiej wynosi 2 tygodnie. Po jego upływie kierujemy tekst do publikacji wyłącznie z korektą redakcyjną.
9. Zgodnie z prawem autorskim, korekta autorska nie może przekraczać 1% zmian w tekście, w innej sytuacji Autor ponosi koszty ponownego łamania, wynikające z wprowadzenia zmian.
10. Artykuły i glosy publikowane w „Przeglądzie Prawa Wyznaniowego” podlegają ocenie recenzentów. W przypadku zasugerowania przez recenzentów poprawek, warunkiem publikacji jest ich uwzględnienie przez Autora tekstu
11. Przyjęcie do wydania publikacji jest równoznaczne z uzyskaniem przez redakcję prawa druku i odnotowanie tego faktu za pomocą noty copyright na stronie metrykalnej.
12. Publikacje w periodyku „Przegląd Prawa Wyznaniowego” są bezpłatne.
13. Teksty, które nie spełniają powyższych wymogów nie będą przyjmowane.
Szczegółowe zalecenia edytorskie i techniczne dla Autorów
1. Należy ustalić dla strony A4 marginesy 2,5-centymetrowe.
2. Należy wprowadzić podział wewnętrzny artykułu i glosy.
3. Należy wprowadzić numerację stron.
4. Tekst zasadniczy powinien mieć następujące parametry: czcionka 12 pt Times New Roman, 1,5 odstęp między liniami, wcięcie akapitowe na 1,25 cm, tekst wyrównany do lewego i prawego marginesu.
5. W tekście należy stosować przypisy dolne
6. Przypisy należy wprowadzić czcionką 10 pt Times New Roman. Odstępy między liniami powinny wynosić 1,0.
7. Dopuszczalne są jedynie następujące typy wyróżnień w tekście: kursywa – dla tytułów publikacji i wyrażeń obcojęzycznych, pogrubienie – dla tytułów, terminów i partii tekstów wymagających wyróżnienia. Cytaty należy zapisać w cudzysłowach, bez kursywy. Cytat w cytacie należy zaznaczyć cudzysłowem ostrokątnym niemieckim ( » « lub « » )
8. Każdy akapit należy zakończyć przez naciśnięcie na klawiaturze klawisza „Enter”.
9. Efekt wcięcia akapitowego należy osiągnąć przez zaprogramowanie wcięcia specjalnego w opcjach formatowania akapitu lub przez wciśnięcie tabulatora. Niedopuszczalne jest stosowanie w tym celu wciśnięcia kilku spacji.
10. Niedopuszczalne jest wyrównywanie tekstu do prawego i lewego marginesu spacjami.
11. Niedopuszczalne jest ręczne dzielenie wyrazów, nie należy łapać pojedynczych liter na końcu linii, ani też kończyć linii poprzez jednoczesne naciśnięcie klawiszy Shift i Enter.
12. Nawiasy okrągłe i kwadratowe należy wybrać z klawiatury, niedopuszczalne jest używanie w tym celu znaku „/”. Nawias otwierający jest przytulony do pierwszego, a zamykający do ostatniego wyrazu tekstu zapisywanego w nawiasach.
13. Stosujemy tylko cudzysłowy drukarskie. Cudzysłów otwierający („) jest przytulony do pierwszego, a zamykający (”) do ostatniego wyrazu tekstu zapisywanego w cudzysłowach. Niedopuszczalne jest używanie w tym celu podwójnych przecinków i apostrofów.
14. Rozróżniamy dywiz „–”, będący znakiem ortograficznym, występującym wewnątrz wyrażeń złożonych (np. biało-czarny, społeczno-polityczny itp.) i półpauzę (myślnik) „-”, będącą znakiem interpunkcyjnym i zakresowym (występującym w wyrażeniach „od… do”, np. lata 1999-2000, s. 5-9 itp.).
15. Przecinki, kropki, wykrzykniki, znaki zapytania, średniki, dwukropki są przytulone do poprzedzającego te znaki wyrazu.
16. Przypisy powinny mieć ostateczną ciągłą numerację rozpoczynającą się od 1. Zapis przypisów musi być konsekwentny i wykonany według następującego wzoru:
- konsekwentny zapis nazwisk z inicjałem imienia,
- wyróżnienie tytułów publikacji kursywą,
- podawanie nazw czasopism w cudzysłowie,
- podawanie nazwy części pracy zbiorowej (rozdziału, paragrafu),
- nieuwzględnianie nazw wydawnictw,
- konsekwentne uzupełnienie nazwisk tłumaczy,
- stosowanie jednego systemu skrótów polskich (tamże, tenże, taż, ciż, też).
Przykłady:
W. Jaworski, Prawo cywilne na ziemiach polskich, t. 1, Warszawa 1917, s. 223.
Por. J. H. Moulton, A Grammar of New Testament Greek, t. 1: Prolegomena, ed. 3, Edinburgh 1988, s. 11, 14.
Por. Z. Witkowski, Kilka uwag w sprawie zakresu kompetencji Rady Ministrów z art. 25 ust. 5 nowej Konstytucji RP, [w:] Konstytucja - wybory - parlament. Studia ofiarowane Zdzisławowi Jaroszowi, red. L. Garlicki, Warszawa 2000, s. 217-222; tenże, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej 1921-1935, Warszawa-Toruń 1987, s. 50.
R. Skubisz. M. Trzebiatowski, Kościelne osoby prawne jako przedsiębiorcy rejestrowi, „Przegląd Prawa Handlowego” 2002, nr 3, s. 10-11.
Por. tamże, s. 27.
Cyfry odsyłaczowe przypisów należy przytulić do poprzedzającego je wyrazu. Kropkę, przecinek i dwukropek stawiamy zawsze po odsyłaczu (wyjątek stanowi odnośnik po skrócie, np. XX w.5, 1998 r.7, 1287 tys.12).
Jeżeli konieczne jest użycie znaków, których nie ma na klawiaturze, można skorzystać z opcji „wstaw symbol” bądź odpowiednio zaprogramować polecenie makro, należy jednak wówczas do wydruku dołączyć wykaz wszystkich wprowadzonych w ten sposób znaków.
Wersje drukowane wszystkich tomów "Przeglądu Prawa Wyznaniowego" można zamawiać w księgarni internetowej ACADEMICON
Wszystkie teksty opublikowane w "Przeglądzie Prawa Wyznaniowego" tomach 1-10 dostępne są w formie elektronicznej w Czytelni Czasopism Prawniczych oraz innych bazach prowadzonych przez Wolters Kluwer SA
Zob. http://www.czytelniaonline.pl/
Wersja open access tomu 11 zamieszczona na stronie http://przeglad.ptpw.pl/index.php/ppw
PRZEGLĄD PRAWA WYZNANIOWEGO
Numer 1/2009
Spis treści
Słowo wstępne str. 5
ARTYKUŁY
Dariusz Walencik
Ewolucja procedury alokacji 1% podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego str. 9
Tadeusz J. Zieliński
Mankamenty układowego regulowania sytuacji prawnej związków wyznaniowych na podstawie art. 25 ust. 5 Konstytucji RP str. 27
Anna Tunia
Osoby prawne związków wyznaniowych jako organizatorzy turystyki lub pośrednicy turystyczni str. 45
Bartosz Rakoczy
Odpowiedzialność zakonnika załatwiającego sprawy zakonnej osoby prawnej w prawie kanonicznym (kan. 639 § 2 K.P.K.) i w polskim prawie cywilnym str. 63
Andrzej Czohara
Prawne aspekty stosunku państwa do tzw. sekt str. 75
Arkadiusz Fastyn
Reskrypt Naczelnika Państwa jako podstawa właściwości ewangelickiego sądu konsystorialnego w sprawie rozwodowej (1918-1922) str. 89
PRAWODAWSTWO
Paweł Borecki
Prawodawstwo wyznaniowe Rzeczypospolitej Polskiej z 2008 roku str. 115
Joanna Łopatowska-Rynkowska
Prawodawstwo wyznaniowe Unii Europejskiej z 2008 roku str. 119
(tłum. Piotr Steczkowski)
Ustawa o źródłach prawa Państwa Miasta Watykańskiego str. 131
Tadeusz J. Zieliński
Instrukcja Sekretarza Edukacji USA z 7 lutego 2003 roku w sprawie ekspresji religijnej w szkole publicznej str. 137
(tłum. Tadeusz J. Zieliński)
Instrukcja w sprawie konstytucyjnie chronionej modlitwy w podstawowych i średnich szkołach publicznych 7 luty 2003 r. str. 138
Dariusz Walencik
Próba realizacji przepisu art. 25 ust. 5 Konstytucji RP str. 149
Projekty umów wyznaniowych z 2002 roku str. 150
ORZECZNICTWO
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2005 r., IV CK 480/04 str. 203
(Bartosz Rakoczy)
Glosa str. 206
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2007 r., III CSK 427/06 str. 217
(Katarzyna Stanecka)
Glosa str. 221
(tłum. Joanna Łopatowska-Rynkowska)
Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka Sekcja I z dnia 31 lipca 2008 roku Sprawa Religionsgemeinschaft der Zeugen Jehovas i inni przeciw Austrii (Skarga nr 40825/98) str. 229
RECENZJE
Henryk Misztal, rec:
Piotr Stanisz, Porozumienia w sprawie regulacji stosunków między państwem i niekatolickimi związkami wyznaniowymi we włoskim porządku prawnym, Lublin, Wydawnictwo KUL, 2007 str. 265
Tadeusz J. Zieliński, rec:
Paweł A. Leszczyński, Centralna administracja wyznaniowa II RP - Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe "Semper", 2006 str. 271
Dariusz Walencik, rec:
Artur Mezglewski, Anna Tunia, Wyznaniowa forma zawarcia małżeństwa cywilnego, Warszawa, Wydawnictwo C.H. Beck, 2007 str. 275
Maciej Kijowski, rec:
Katarzyna Pawlicka, Polityka władz wobec Kościoła katolickiego (grudzień 1970 - październik 1978), Warszawa, Wydawnictwo TRIO, 2004 str. 281
Marek Plisiecki, rec:
Prawo wyznaniowe. Przeszłość i teraźniejszość. Materiały XI konferencji historyków państwa i prawa, Kowary, 6-8 września 2007 r., red. J. Koredczuk, Wrocław, Wydawnictwo Kolonia Limited, 2008 str. 289
SPRAWOZDANIA
Aneta Abramowicz,
Konferencja naukowa pt. „Konkordat Polski w 10 lat po ratyfikacji”, Warszawa, 10 kwietnia 2008 r. str. 295
Marta Ordon,
V Zjazd Katedr Prawa Wyznaniowego pt. „Bilateralizm w stosunkach państwowo-kościelnych”, Krasnobród, 13-15 maja 2008 r. str. 301
Marta Ordon,
Konferencja naukowa pt. „Pozyskiwanie środków na działalność instytucji kościelnych”, Lublin, 10 czerwca 2008 r. str. 305
Bogna Wach,
Konferencja naukowa pt. „Bezstronność religijna, światopoglądowa i filozoficzna władz publicznych Rzeczpospolitej Polskiej. Zagadnienia teorii, modelu normatywnego i praktyki na tle art. 25 ust. 2 Konstytucji”, Warszawa, 26 listopada 2008 r. str. 311
KRONIKA POLSKIEGO TOWARZYSTWA PRAWA WYZNANIOWEGO
Dokumenty związane z powstaniem Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego str. 317
Statut Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego str. 325
Dokumentacja bieżącej działalności Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego str. 341
Lista członków Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego (stan z 9 lutego 2009 r.) str. 350
Badania naukowe Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego str. 353
BIBLIOGRAFIA
Michał Zawiślak, Artur Mezglewski
Polska bibliografia prawa wyznaniowego za rok 2008 str. 357
Michał Rynkowski
Publikacje z zakresu prawa wyznaniowego w katalogu Biblioteki Głównej Komisji Europejskiej str. 373
Informacje ogólne dla Autorów str. 375
Deklaracja członkowska str. 379
Dariusz Walencik
„Ewolucja procedury alokacji 1% podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego"
Przedmiotem artykułu jest interpretacja znowelizowanych przepisów regulujących procedurę dokonywania wpłat 1% podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego i próba ich merytorycznej oceny. Autor pozytywnie ocenia zmianę przepisów, której skutkiem jest rozszerzenie kręgu podmiotów, mogących dokonywać wpłat 1% podatku oraz uproszczenie procedury ich przekazywania. Uważa równocześnie, iż niektóre rozwiązania prawne zawarte w znowelizowanych przepisach zasługują na krytykę. Zalicza do nich: brak możliwości przekazania 1% podatku przez podatnika dla więcej niż jednej organizacji pożytku publicznego; brak możliwości wskazania przez podatnika oddziału bądź jednostki terenowej organizacji pożytku publicznego nieposiadającej osobowości prawnej, dla której chciałby przekazać 1% swojego podatku; pozbawienie możliwości wpłat 1% podatku niektórych grup podatników.
Artykuł - w założeniu autora - jest równocześnie pytaniem skierowanym do przedstawicieli doktryny: czy i w jakim stopniu istnienie możliwości przekazywania 1% podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego, będących osobami prawnymi lub jednostkami organizacyjnymi związków wyznaniowych, może być impulsem do wprowadzenia nowego systemu finansowania związków wyznaniowych w Polsce?
Słowa kluczowe: wpłaty 1% podatku, organizacje pożytku publicznego, finansowanie związków wyznaniowych
‘The evolution of the donation of 1 percent off the income tax to public benefit organizations'
The article revolves around the interpretation of amended regulations governing the donation procedure of 1% off income tax to public benefit organizations and attempts to provide its substantial evaluation. The author is positive about the modifications, since the spectrum of entitles capable of donating has broadened considerably and the procedure itself has been simplified. Yet, the author is of the opinion that some legal solutions proposed in the amended law are contestable, for example, the donation of 1% off the due income tax may not be made to more than one public benefit organization; the taxpayer may not donate to a branch office of the organization that has no legal personality; some taxpayers are totally deprived of the donation of 1% off their income tax.
The article - as intended by the author - puts a question to the representatives of the doctrine: Whether and to what extent the 1% donation to public benefit organizations, being legal persons or organizational units of religious associations, may incentivize the implementation of a novel system of financing religious associations in Poland?
Tadeusz J. Zieliński
"Mankamenty układowego regulowania sytuacji prawnej związków wyznaniowych na podstawie art. 25 ust. 5 Konstytucji RP"
Art. 25 ust. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej przewiduje bileteralny tryb regulowania sytuacji prawnej związków wyznaniowych. Obciążony jest on różnego rodzaju słabościami. Część z nich była sygnalizowana w toku prac nad Konstytucją i w wypowiedziach doktryny prawa, część z nich jest widoczna w kontekście bezczynności organów państwa powołanych do jego realizacji, część odsłania się wraz z postępem refleksji naukowej. Przedmiotowa klauzula - mimo najlepszych intencji jej twórców - zbudowana jest w obecnym kształcie na koncepcji, która powodować będzie ciągłe dyskryminowanie najmniejszych i nowo powstających związków wyznaniowych. Nie posiada ona przez to przypisywanego jej charakteru gwarancji dla ogółu mniejszościowych wspólnot religijnych, skutkować będzie arbitralnym dobieraniem przez państwo kontrahentów, preferuje najsilniejsze wspólnoty religijne, utrzymuje rozwarstwienie związków wyznaniowych według stopnia uznania przez państwo i dodatkowo powoduje rodzącą poważne wątpliwości nadmierną polityzację relacji między państwem a związkami wyznaniowymi. Opisywana sytuacja jest trudna do zaakceptowania w państwie dążącym do maksymalnej realizacji standardów współczesnej demokracji. Prezentowane studium poza analizą problematycznych aspektów omawianej normy, sugeruje działania mające na celu zapobieżenie jej niekorzystnemu oddziaływaniu.
Słowa kluczowe: konstytucja, związki wyznaniowe, bilateralizm
‘The deficiencies of the contractual mode of regulation of the legal position of religious associations pursuant to article 25(5) of the Constitution of the Republic of Poland'
Art. 25(5) of the Constitution of the Republic of Poland stipulates a bilateral practice of regulating the legal position of religious associations. As a matter of fact, this solution displays certain weaknesses. Some were reported even during the process of drafting of the Constitution and by the then doctrine of law; some transpired through the inaction of state agencies appointed for the implementation of the relevant provision and through the new developments of contemporary studies. The provision in question - best as the intentions of its sponsors may have been - is based on a concept that will inevitably discriminate the smallest and newly-established religious associations. Hence, no guarantee - originally attributed to it - is given in the provision to the whole of minor religious communities and will result in an arbitrary selection of communities perceived as suitable for contractual regulation of their legal status, preferences for strongest groups, maintenance of stratification of religious associations due to the degree of recognition by the state; additionally, it will cause excessive politicization of the relations between the state and associations of religious minorities. This situation is hardly acceptable in a state aspiring to take full advantage of the standards of present-day democracy. Besides the analysis of the controversial issues ensuing from norm, the author suggests that steps be taken aimed to counteract its adverse impact.
Anna Tunia
"Osoby prawne związków wyznaniowych jako organizatorzy turystyki lub pośrednicy turystyczni"
Przedmiotem artykułu jest zagadnienie, czy osoby prawne związków wyznaniowych mogą zajmować się prowadzeniem działalności gospodarczej jako organizatorzy turystyki lub pośrednicy turystyczni w zakresie turystyki religijno-pielgrzymkowej oraz w jakich formach organizacyjno-prawnych mogą tę działalność prowadzić. Ponadto artykuł daje odpowiedź na pytanie, jakiemu reżimowi prawnemu podlega niezarobkowa działalność religijno-pielgrzymkowa związków wyznaniowych stanowiąca realizację wolności kultu.
Temat został zrealizowany w następującym procesie myślowym. W części pierwszej została dokonana wykładnia pojęć organizator turystyki i pośrednik turystyczny oraz omówiony został przedmiot ich działalności gospodarczej. W dalszej części przeanalizowano przepisy dotyczące warunków podjęcia działalności gospodarczej przez organizatorów turystki i pośredników turystycznych, omówiono materialnoprawne podstawy oraz przedmiot działalności turystycznej, a także formy organizacyjno-prawne działalności turystycznej kościelnych osób prawnych. W ostatniej zaś części artykułu dokonana została „konfrontacja" przepisów określających reżim prawny w zakresie działalności turystycznej z przepisami dotyczącymi wolności kultu, stanowiącej przejaw wolności religijnej w aspekcie instytucjonalnym.
Słowa kluczowe: działalność turystyczna, wolność kultu, turystyka religijno-pielgrzymkowa, kościelne osoby prawne
‘Juridical persons of religious associations as tourist agents and organizers of tourist events'
The article addresses the question of whether juridical persons of religious associations are allowed to undertake business activity as organizers of tourist events or tourist agents in pilgrimage or faith tourism and what legal and organizational form such an activity involves. Moreover, the author answers the question of what legal regime governs this non-profit activity offered by religious association as a manner of manifestation of the freedom of worship.
The author adopts the following approach. In the opening part of the study, the notions of an organizer of tourist events and tourist agent are defined, including the scope of their business activity. Further, the author examines the regulations concerning the prerequisites of taking up such an activity, discusses the substantive and legal bases for tourist activity of ecclesiastical juridical persons. In the final part of the study, the author juxtaposes the regulations defining the legal regime of tourist activity with the regulations on the freedom of worship, manifesting religious freedom in its institutional dimension.
Bartosz Rakoczy
"Odpowiedzialność zakonnika załatwiającego sprawy zakonnej osoby prawnej w prawie kanonicznym (kan. 639 § 2 K.P.K.) i w polskim prawie cywilnym"
Celem artykułu jest udzielenie odpowiedzi na pytanie o zasady odpowiedzialności zakonnika zaciągającego zobowiązania w związku z załatwianiem spraw zakonnej osoby prawnej. Ustalenie zasad tej odpowiedzialności na gruncie prawa kanonicznego wymaga odniesienia się do kan. 639 Kodeksu Prawa Kanonicznego. Zgodnie z zawartymi w nim unormowaniami instytut zakonny jest odpowiedzialny za takie zobowiązania, które zakonnik zaciągnął przy załatwianiu spraw instytutu na polecenie przełożonych. W takiej sytuacji - zgodnie z prawem kanonicznym - wyłączona jest więc odpowiedzialność zakonnika. Natomiast na gruncie prawa polskiego, zakonnik załatwiający sprawy instytutu, który nie pełni funkcji organu zakonnej osoby prawnej, powinien być traktowany jako pełnomocnik. Jego odpowiedzialność określa więc art. 103 Kodeksu cywilnego, który nakazuje zróżnicować sytuację działania zgodnie lub niezgodnie z wydanym poleceniem (zakresem umocowania). Autor wyraża ponadto pogląd, że w szczególnych sytuacjach zakonnik załatwiający sprawy instytutu zakonnego może być traktowany jako prokurent., co będzie skutkować koniecznością odniesienia się do art. 109 Kodeksu cywilnego. Podstawowym warunkiem takiej kwalifikacji jest jednak posiadanie przez zakonną osobę prawną statusu przedsiębiorcy podlegającego obowiązkowi do rejestru przedsiębiorców.
Słowa kluczowe: zakony, instytuty zakonne, zobowiązania, odpowiedzialność zakonnika.
‘Answerability of a religious managing the business of a religious juridic person In canon law (Can. 639 § 2) and Polish Civil Law'
The article addresses the question of answerability of a religious contracting obligations by way of managing the business of a religious juridic person. In order to determine the scope of this answerability under canon law, Can. 639 of the Code of Canon Law should be referred to. According to this canon, a religious institute is to answer for obligations contracted by its member when handling the business of the institute by mandate of the superior. In such case - in line with canon law - the member is not bound to answer for it. However, according to Polish law, the member of an institute managing its business and not empowered to act as a religious juridic person should be regarded as a proxy. Consequently, his answerability falls under Art. 103 of the Civil Code which requires that a distinction should be made between the action mandated and not mandated by the superior (the scope of mandate). Moreover, the author is of the opinion that in special conditions managing the business of the institute may be recognized as an authorized agent, which needs the recourse to Art. 109 of the Civil Code. Yet, the prerequisite for such a recognition is that a religious juridic person's status is that of an entrepreneur listed in the registered of business entities.
Andrzej Czohara
"Prawne aspekty stosunku państwa do tzw. sekt"
Organizacje nazywane „sektami", „nowymi ruchami religijnymi", „kultami" itp. nie mają w obowiązującym systemie prawnym odrębnie uregulowanej sytuacji prawnej. Działalność tych organizacji w RP należy rozpatrywać w kontekście demokratycznych zasad ustrojowych polegających m.in. na gwarancjach wolności sumienia i wyznania. Zadaniem państwa, które zachowuje bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych jest zapewnienie wszystkim podmiotom - niezależnie od ich statusu prawnego - przestrzeni do swobodnego działania. Państwowe gwarancje ochrony praw wolnościowych nie obejmują jednakże działań i sytuacji wskazujących na kolizje z prawem w tym naruszenie praw i wolności innych osób. Sprzeczne z obowiązującym prawem mogą być w szczególności metody działania grup o charakterze destrukcyjnym, w których uczestnictwo danej osoby skutkuje zniszczeniem jej dotychczasowych cech osobowościowych w wyniku zastosowania wobec niej presji poprzez wykorzystanie różnych metod i technik psychologicznych, parapsychologicznych czy farmakologicznych.
Typowe dla sekt konflikty z prawem występują ogólnie rzecz biorąc w sferze praw i wolności obywatelskich, a w szczególności dotyczą dziedziny ochrony zdrowia fizycznego i psychicznego oraz praw rodzicielskich. W obowiązującym porządku prawnym na gruncie kodeksu karnego, kodeksu cywilnego, kodeksu rodzinnego i opiekuńczego istnieje szereg przepisów dających pewne możliwości penalizacji czynów zabronionych i dochodzenia swych praw przez osoby poszkodowane. Dyskusyjne jest czy polskie prawo zapewnia dostatecznie obywatelom ochronę prawnokarną przeciw naruszeniom praw człowieka w zakresie swobody wyboru przekonań, religii i światopoglądu dokonywanym przy pomocy psychomanipulacji i innych niekonwencjonalnych metod i technik oddziaływania.
Prawna ocena sytuacji pod kątem naruszenia prawa osoby do swobodnego wyboru i oceny szkodliwości skutków spowodowanych prze sektę należy do sądów. Uruchomienie drogi sądowej wymaga aktywności samych poszkodowanych. Państwo powinno bliżej rozważyć problem czy działania niektórych grup prowadzone w sposób skryty, niedostępny dla rodzin ofiar i społeczeństwa nie łamią konstytucyjnej zasady jawności życia publicznego. Działalność polegająca na ukrywaniu rzeczywistych struktur organizacyjnych, członkostwa, zasad funkcjonowania w tym zwłaszcza źródeł pozyskiwania środków finansowych nosi znamiona sprzeczności z obowiązującym prawem, co w konsekwencji uzasadnia ściganie z urzędu podmiotów odpowiadających za ww. naruszenia prawa.
Słowa kluczowe: sekty, nowe ruchy religijne, grupy destrukcyjne
‘Legal facets of the state's position on sects'
The legal position of organizations referred to as ‘sects', ‘new religious movements', ‘cults', etc. is not regulated in the currently binding law. Their activity in Poland should be seen against the backdrop of the democratic political system that guarantees the freedom of conscience and worship. The obligation of the state - being impartial in matters of religion, philosophy and outlook - is not guarantee all entities - irrespective of their legal status - the freedom of expression. State guarantees covering the various freedoms do not however encompass the activities and conditions that appear to be illicit in terms of violation of rights and freedoms of other people. Of unlawful character are particularly the acting methods of destructive groups whose members run the risk of psychological damage due to being exposed to various psychological, parapsychological and pharmacological techniques and methods.
Sects typically come into conflict with law in the sphere of civil rights and liberties, in particular concerning the protection of psychical and mental health as well as parental rights. The binding legal order offers, under Penal Code, Civil Code, Family and Guardianship Code, an array of regulations allowing for penalization of prohibited acts and for aggrieved parties to assert their rights. It is disputable whether Polish law ensures sufficient legal protection from the violation of human rights as regards the choice of conviction, religion and outlook achieved through psychomanipulation and other unconventional methods and techniques of persuasion.
It is the court that decides on the whether there has been an infringement of the person's right to free choice; likewise, the court evaluates the degree of noxiousness of the effects of sects' activities. For a legal action to occur, the injured party needs to get involved. The state should inspect whether the activities of some groups - covert and concealed from the victims' relatives and the society - are not in breach of the constitutional provision of transparency of public life. The activity aimed to conceal the organizational structure, membership rule and principles of operation, including the sources of finance, of an entity has the features of unlawfulness which, in consequence, justifies that prosecution be initiated against such law-breaking entities.
Arkadiusz Fastyn
"Reskrypt Naczelnika Państwa jako podstawa właściwości ewangelickiego sądu konsystorialnego w sprawie rozwodowej (1918-1922)"
Artykuł dotyczy problemu zmiany forum sądowego związanego z ustanowionym w Królestwie Kongresowym w prawie małżeńskim z 1836 r. ograniczeniem dopuszczalności rozwodów. Ograniczenie to wynikało z charakteru norm prawa małżeńskiego. Prawo to, chociaż zawierało szereg postanowień ściśle cywilnych, zasadniczo opierało się na przepisach religijnych. Poza tym przewidywało jurysdykcję cywilną sądów kościelnych w sprawach z zakresu osobistych stosunków małżeńskich.
Autor ukazał mechanizmy towarzyszące sprawom reskryptowym oraz wynikającą z nich taktykę procesową stron, zarówno w trakcie postępowania pojednawczego, jak i właściwego postępowania sądowego. Mechanizmy te były uwarunkowane kształtem ówczesnego prawa międzywyznaniowego, ponieważ właściwość sądu duchownego w sprawie małżeńskiej odpowiadała przynależności religijnej małżonków. W konsekwencji właściwość sądu stanowiła o materialnej dopuszczalności rozwodu. Instytucja małżeństwa została bowiem unormowana odrębnie dla każdego z wyznań, któremu przyznano jurysdykcję cywilną.
W prawie małżeńskim z 1836 r. najbardziej dotkliwe bariery antyrozwodowe - zdaniem autora - stworzono za pomocą odpowiedniego ukształtowania przepisów kompetencyjnych. Pomimo ich złagodzenia w 1891 r. w dalszym ciągu rozwód dla katolików był ograniczony za pomocą norm procesowych. W tym stanie rzeczy dopuszczalność rozwodu zależała jedynie od wywołania za pomocą różnorakich zabiegów kompetencji sądu ewangelickiego. Sprzyjające okoliczności dla zmiany forum stworzyła dopiero nowelizacja z 1891 r. W przeciwieństwie do stanu prawnego sprzed 1891 r. zawarcie małżeństwa w Kościele katolickim nie miało wpływu na właściwość sądu rozwodowego oraz dopuszczalność rozwodu. Jak odkreśla autor praktyka reskryptowa z lat 1918-1922 nie byłaby możliwa, gdyby nie uprzednie posunięcia ustawodawcze władz rosyjskich.
Słowa kluczowe: rozwód, małżeństwo, kościoły ewangelickie, reskrypt.
‘The rescript of the chief of state and the competence of the evangelical consistory in divorce cases (1918-1922)'
The article raises the question of change of a competent court resulting from circumscription of the permissibility of divorce in matrimonial law of 1836 passed in Congress Poland. The circumscription ensued from the character of norms governing matrimonial law. This law, albeit containing a number of rather civil provisions, was principally based on religious regulations. Besides, it provided from the civil jurisdiction of ecclesiastical tribunals in cases involving matrimonial property relations.
The author unveils the mechanisms behind rescript cases and the resultant court tactics, both during conciliatory proceedings and the court action proper. These mechanisms were shaped by the law of denominations, for the competence of a church tribunal in matrimonial cases corresponded to the religious affiliation of the spouses. Consequently, the competence in question determined the actual permissibility of divorce, since the institution of marriage was regulate separately for each denomination subject to civil jurisdiction.
In matrimonial law of 1836, the most serious impediments to a divorce - in the author's opinion - were introduced by the provisions related to court competence. Although somewhat alleviated in 1891, the law impeded divorces among Roman Catholics by specific process norms. The being the case, the permissibility of marriage was solely contingent upon taking some effort to affect the competence of a consistory court. It was no earlier than in 1891 when the newly amended law offered more favorable conditions for a change of the judicial forum. As opposed to the period before 1891, the contracting of marriage in the Roman Catholic Church did not have an effect on the jurisdiction or the permissibility of divorce. As shown by the author, the rescript practice from the years 1918-1922 would not have been possible if not for prior legislation initiatives of Russian authorities.
PRZEGLĄD PRAWA WYZNANIOWEGO
Numer 2/2010
Spis treści
ARTYKUŁY
Tadeusz J. Zieliński
Konstytucyjna regulacja wolności sumienia i wyznania w Australii str. 5
Marek Stus
Religia w służbie polityki. O stosunku państwa do islamu w krajach współczesnego Maghrebu str. 23
Anna Siewko-Frey
Dopuszczalność aborcji w Niemczech a kościelne poradnie dla kobiet w ciąży str. 39
Marcin Olszówka
Interferencja zasad prawa wyznaniowego instytucjonalnego str. 63
Andrzej Szymański
Laicyzacja kościelnych burs i internatów przejawem walki władz Polski Ludowej z wyznaniową akcją charytatywną str. 87
Andrzej Wójcik
W poszukiwaniu istoty małżeństwa. Przykładowe problemy związane z jej odnalezieniem w wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnego i Sądu Najwyższego str. 111
PRAWODAWSTWO
Paweł Borecki
Prawodawstwo parlamentarne Rzeczypospolitej Polskiej z 2009 roku str. 125
Andrzej Czohara
Prawodawstwo rządowe Rzeczypospolitej Polskiej z 2009 roku str. 130
Joanna Łopatowska-Rynkowska
Prawodawstwo wyznaniowe Unii Europejskiej z 2009 roku str. 133
Przemysław Florjanowicz-Błachut
Reforma prawodawstwa wyznaniowego Królestwa Szwecji str. 139
Akty prawne (tłum. Przemysław Florjanowicz-Błachut) str. 149
ORZECZNICTWO
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 6 lutego 2008 r., II OSK 1611/07 str. 181
Glosa (Bartosz Rakoczy) str. 187
Glosa (Błażej Wierzbowski) str. 194
Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka Sekcja druga z 3 listopada 2009 r. Sprawa Lautsi przeciwko Włochom Skarga nr 30814/06 (tłum. Dorota Pudzianowska, Michał Pietrzak) str. 203
Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka Sekcja czwarta z 15 czerwca 2010 r. Sprawa Grzelak przeciwko Polsce Skarga nr 7710/02 (tłum. Paweł Borecki) str. 219
RECENZJE
Henryk Misztal, rec.:
Dariusz Walencik, Rewindykacja nieruchomości Kościoła katolickiego w postępowaniu przed Komisją Majątkową, Lublin, Wydawnictwo KUL, 2009 str. 251
Piotr Stanisz, rec.:
P. Ryguła, Wolność religijna w Hiszpanii na tle przemian społeczno-politycznych w latach 1931–1992, Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2009 str. 257
Tadeusz J. Zieliński, rec.:
Artur Mezglewski, Polski model edukacji religijnej w szkołach publicznych. Aspekty prawne, Lublin, Wydawnictwo KUL, 2010 str. 265
SPRAWOZDANIA
Aleksandra Bitowt, Justyna Krzywkowska,
I Ogólnopolska Konferencja Prawa Małżeńskiego i Rodzinnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warmińsko -Mazurskiego, Olsztyn, 22 kwietnia 2009 r. str. 273
Marta Ordon,
Międzynarodowa konferencja pt. Podstawy regulacji stosunków państwo – Kościół w Rzeczypospolitej Polskiej i Republice Włoskiej, Lublin, 24 kwietnia 2009 r. str. 277
Anna Tunia,
Sprawozdanie z VI Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego pt. Od tymczasowości do stabilizacji. Zmiany w polskim prawie wyznaniowym na przestrzeni lat 1989–2009, Kamień Śląski, 19–21 maja 2009 r. str. 283
Marta Ordon,
Jubileusz 80 -lecia urodzin prof. dr. hab. Michała Pietrzaka, Warszawa, 15 października 2009 r. str. 291
Michał Zawiślak,
Konferencja pt. Kościół Prawosławny po 1945 roku, Warszawa, 4 listopada 2009 r. str. 293
Aneta Maria Abramowicz,
Sympozjum naukowe Magisterium Kościoła w zderzeniu z prawem państwowym, Kraków, 19 listopada 2009 r. str. 297
Paweł Sobczyk,
Sprawozdanie z sesji naukowej pt. Współczesne państwo wyznaniowe, Warszawa, 10 grudnia 2009 r. str. 301
Bartłomiej Pieron,
Konferencja naukowa pt. Przesłanki konieczne zawarcia małżeństwa. Próba systematyzacji zagadnienia w aspekcie wymogów formy religijnej, Ulanów 26-27 maja 2010 r. str. 305
KRONIKA POLSKIEGO TOWARZYSTWA PRAWA WYZNANIOWEGO
Walne Zgromadzenie Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego, Kamień Śląski, 19 maja 2009 r. str. 313
Dokumentacja bieżącej działalności Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego str. 329
Lista członków Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego str. 347
Badania naukowe Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego str. 351
BIBLIOGRAFIA
Michał Zawiślak
Polska bibliografia prawa wyznaniowego za rok 2009 str. 355
Aneks do polskiej bibliografii prawa wyznaniowego za rok 2008 str. 375
Deklaracja członkowska str. 377
PRZEGLĄD PRAWA WYZNANIOWEGO
Numer 3/2011
Spis treści
ARTYKUŁY
Artur Mezglewski
Przysięga, ślubowanie oraz przyrzeczenie w prawie polskim str. 5
Piotr Stec, Dariusz Walencik
Rewindykacja nieruchomości osób prawnych Kościoła Katolickiego w postępowaniu przed sądami powszechnymi str. 23
Katarzyna Krzysztofek
Problematyka przeprowadzania zabiegów transfuzji krwi u świadków Jehowy w polskim porządku prawnym str. 51
PRAWODAWSTWO
Paweł Borecki
Prawodawstwo parlamentarne Rzeczypospolitej Polskiej z 2010 roku str. 69
Andrzej Czohara
Prawodawstwo rządowe Rzeczypospolitej Polskiej z 2010 roku str. 79
Francuska ustawa numer 2010–1192 z dnia 11 października 2010 roku zakazująca zakrycia twarzy w miejscach publicznych (tłum. Michał Zawiślak) str. 81
ORZECZNICTWO
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2008 r., III CZP 122/08 str. 83
Glosa (Bartosz Rakoczy) str. 95
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2010 r., III SK 15/09 str. 103
Glosa (Michał Zawiślak) str. 115
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 lutego 2008 r., II OSK 1611/07 str. 121
Glosa (Maria Kręc) str. 126
Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka Czwarta Sekcja z dnia 7 grudnia 2010 r. Sprawa Jakóbski przeciwko Polsce Skarga nr 18429/06 (tłum. Paweł Borecki, Dorota Pudzianowska) str. 141
Wyrok Wielkiej Izby Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 18 marca 2011 r. Sprawa Lautsi i inni przeciwko Włochom Skarga nr 30814/06 (źródło tłum. Paweł Borecki) str. 157
OPINIE PRAWNE
Piotr Stanisz, Paweł Sobczyk
Opinia prawna dotycząca konsekwencji wejścia w życie Traktatu z Lizbony dla polskiego prawa wyznaniowego str. 211
Artur Mezglewski
Opinia prawna dotycząca problemu obowiązywania prawa wewnętrznego związków wyznaniowych w obrocie prawnym str. 251
Dariusz Walencik
Opinia prawna w sprawie nabycia osobowości prawnej przez dom zakonny Zgromadzenia Sióstr Najświętszej Rodziny z Nazaretu z siedzibą w Żarkach str. 259
RECENZJE
Ryszard M. Małajny, rec.
Wojciech Brzozowski, Bezstronność światopoglądowa władz publicznych w Konstytucji RP, Warszawa, Wolters Kluwer Polska, 2011 str. 269
Artur Mezglewski, rec.
Władze Polski Ludowej a mniejszościowe związki wyznaniowe, red. T.J. Zieliński, Warszawa–Katowice, Wydawnictwo Credo, 2010 str. 275
Paweł Sobczyk, rec.
Marcin Olszówka, Ustawy wyznaniowe. Art. 25 ust. 5 Konstytucji RP – próba interpretacji, Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2010 str. 279
Jan Mironczuk, rec.
Henryk Ryszard Tomaszewski, Zjednoczony Kościół Ewangeliczny 1947–1987, Warszawa: Kompas II, 2009 str. 287
Tadeusz J. Zieliński, rec.
Konkordat polski w 10 lat po ratyfikacji. Materiały z konferencji, red. Józef Wroceński, Helena Pietrzak, Warszawa, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2008 str. 293
SPRAWOZDANIA
Marta Ordon,
Konferencja naukowa pt. Religia i wolność religijna w Unii Europejskiej, Tomaszów Lubelski 16 kwietnia 2010 r. str. 299
Zdzisław Zarzycki,
Jubileusz 40-lecia pracy naukowej prof. dr. hab. Wacława Uruszczaka, Kraków 16 kwietnia 2010 r. str. 305
Anna Tunia,
Sprawozdanie z I Międzynarodowej Konferencji Kanonicznego Prawa Procesowego pt. Współpraca sądu ze stronami, adwokatami i pełnomocnikami, Olsztyn 21–22 kwietnia 2010 r. str. 307
Bartłomiej Pieron,
Sprawozdanie z VII Zjazdu Katedr i Wykładowców Prawa Wyznaniowego: Prawo państwowe a prawo wewnętrzne związków wyznaniowych, Gniezno 11–12 września 2010 r. str. 313
KRONIKA POLSKIEGO TOWARZYSTWA PRAWA WYZNANIOWEGO
Walne Zgromadzenie Członków Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego, Ulanów 26 maja 2010 r. str. 325
Dokumentacja bieżącej działalności Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego str. 337
Lista członków Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego str. 351
Badania naukowe Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego str. 355
BIBLIOGRAFIA
Michał Zawiślak
Polska bibliografia prawa wyznaniowego za rok 2010 str. 359
Aneks do polskiej bibliografii prawa wyznaniowego za lata 2008–2009 str. 383
Wykaz publikacji prof. dr. hab. Artura Mezglewskiego str. 385
Deklaracja członkowska str. 393
Artur Mezglewski
„Przysięga, ślubowanie oraz przyrzeczenie w prawie polskim”
W artykule usystematyzowany został zakres podmiotowy oraz przedmiotowy przypadków składania uroczystych zobowiązań: przysięgi, ślubowania oraz przyrzeczenia przewidzianych w prawie polskim. Celem badawczym niniejszej publikacji było dokonanie analizy, na ile sytuacje, o których mowa, mogą stanowić okazję do ujawniania przekonań religijnych oraz światopoglądu religijnego, a także jakie są możliwości prawne składania przez uczestników postępowań sądowych przysięgi stricte religijnej. Autor publikacji doszedł do następujących wniosków:
- prawo do ekspresji religijnej przy wypowiadaniu roty uroczystej przysięgi (ślubowania) należy do zakresu przedmiotowego wolności religijnej,
- do zakresu tego należy również prawo do złożenia przysięgi religijnej przez uczestnika postępowania sądowego,
- wykazana została niesymetryczność rozwiązań prawnych w zakresie możliwości ekspresji religijnej w stosunku do osób podejmujących się wykonywania określonych zawodów zaufania publicznego,
- w polskich przepisach proceduralnych nie przewidziano możliwości składania religijnej przysięgi prawdomówności przez osoby zeznające przed organami prowadzącymi postępowania publiczne. Brak takich przepisów w praktyce najczęściej uniemożliwia skorzystanie z tego prawa.
Słowa kluczowe: przysięga, ślubowanie, przyrzeczenie, wolność religijna
“Oath, Vow and Pledge in Polish Law”
The article systematizes the subjective and objective scope of instances of making solemn commitments: oaths, vows and pledges provided for in Polish law. The research aim of this paper was to analyse the extent to which the situations in question may offer an opportunity to reveal religious beliefs and outlook, and what the legal options are for taking by the parties to lawsuits of religious oaths in the strict sense. The author arrived at the following conclusions:
- the right to religious expression when uttering a solemn oath formula (vow) falls within the subjective scope of religious freedom,
- this also covers the right of a participant in court proceedings to make a religious oath,
- some "asymmetry" of legal solutions governing religious expression has been demonstrated in relation to persons taking up public trust professions,
- Polish procedural law does not factor in the option of swearing a religious oath of truthfulness by persons testifying before the bodies conducting public proceedings. The absence of such regulations in practice predominantly renders the exercise of such a right ineffective.
Keywords: oath, vow, pledge, religious freedom
Piotr Stec, Dariusz Walencik
„Rewindykacja nieruchomości osób prawnych Kościoła katolickiego w postępowaniu przed sądami powszechnymi”
W artykule został omówiony stan prawny powstały wskutek derogacji przepisów normujących postępowanie regulacyjne przed Komisją Majątkową. Wskazano w nim konsekwencje uchwalonej 16 grudnia 2010 r. ustawy nowelizacyjnej dla kościelnych osób prawnych, które dochodzą zwrotu swych nieruchomości bezprawnie znacjonalizowanych w okresie Polski Ludowej. Zdaniem autorów ustawa nowelizująca została przygotowana w pośpiechu i bez należytego zastanowienia nad skutkami. W szczególności brak w niej przepisów przejściowych, jak również norm dostosowujących sytuację prawną uczestników postępowania regulacyjnego przed Komisją Majątkową do potrzeb procesu cywilnego. Chodzi tu zwłaszcza o sposób przechodzenia z trybu regulacyjnego przed Komisją Majątkową do trybu postępowania rewindykacyjnego jako szczególnego postępowania cywilnego, który wymaga aktywności ze strony kościelnych osób prawnych. Przepisy znowelizowanej ustawy nie zabezpieczają także w sposób należyty interesów jednostek samorządu terytorialnego i osób trzecich, których praw może dotyczyć postępowanie. Niedookreślone pozostają też zasady orzekania w sprawie i zakres samodzielności jurysdykcyjnej sądu.
Słowa kluczowe: rewindykacja, nieruchomości, kościelne osoby prawne, Komisja Majątkowa, nacjonalizacja
“Consensual regulation of the relations between the state and religious denominations”
It is assumed in the doctrine of ecclesiastical law that the principle of consensual regulation of the relations between the state and churches and other religious denominations pertains to the ways and forms of regulating these relations. The principle consists of the following: a distinct form and method of regulating the relations between the Republic of Poland and the Catholic Church and a distinct form and method of regulating the relations between the Polish state and other religious denominations. According to this principle, the mutual relations of the subjects mentioned should be specified in legal acts based on bilateral agreements. In the case of the Catholic Church, it has to be an international agreement (a concordat), or an agreement concluded between the Council of Ministers and the Polish Episcopal Conference with the permission of the Holy See. In the latter case, concluding a contract is a necessary step in the procedure of passing or amending statutes regulating the relations between the state and the Catholic Church. In the case of other religious denominations, the content of statutes regulating their relations with the state is shaped by the provisions of agreements concluded by their representatives with the Council of Ministers. Due to these regulations, it was guaranteed that religious denominations could participate in creating the law that regulates their legal status. At the same time, the shape of these relations could no longer be determined by the state in a unilateral and arbitrary manner.
Key words: relations between the state and religious denominations, the principle of bilateralism, agreements, the Constitution (of the Republic of Poland of 1997), a concordat
Katarzyna Krzysztofek
„Problematyka przeprowadzania zabiegów transfuzji krwi u Świadków Jehowy w polskim porządku prawnym”
Zagadnienie związane z możliwością dokonywania zabiegów transfuzji krwi budzi wiele pytań i wątpliwości, szczególnie gdy dotyczy ono członków związku wyznaniowego Świadków Jehowy. Związek ten, powstały z końcem wieku XIX w Stanach Zjednoczonych, zakazuje swoim członkom poddawania się zabiegowi przetoczenia krwi. Argumentem przemawiającym wedle Świadków Jehowy za powstrzymaniem się przed owym zabiegiem są słowa Pisma Świętego, w których jak twierdzą, Jehowa uznał, że jednym z warunków osiągnięcia życia wiecznego, jest powstrzymanie się od spożywania krwi. W związku z tym wyznawcy Jehowy sprzeciwiają się zabiegowi transfuzji, nawet w sytuacji gdy jest to jedyna droga do uratowania im życia. Dla upewnienia się, że ich wola będzie zachowana, Świadkowie Jehowy noszą przy sobie oświadczenie, w którym kategorycznie stwierdzają brak zgody na przetoczenie im krwi. Sytuacja ta rodzi bardzo wiele trudności, zwłaszcza dla lekarza, który kierując się dobrem pacjenta dąży do uratowania mu życia wszelkimi dostępnymi sposobami. Lekarz staje przed ciężkim wyborem: czy poddać się woli pacjenta, a tym samym uszanować jego prawo do samostanowienia, czy też dokonać zabiegu wbrew jego woli lub bez jego zgody i uratować mu tym samym życie? Zawsze pozostaje kwestia odpowiedzialności prawnej lekarza, który w każdym z powyższych przypadków naraża się na nią, albo poprzez niewypełnienie ciążących na nim obowiązków, albo też poprzez naruszenie prawa pacjenta do decydowania o swoim życiu. Sprzeczność pomiędzy lekarzem a pacjentem – Świadkiem Jehowy – jest konfliktem nie interesów a wartości. Co za tym idzie trudno szukać w tym wypadku kompromisu. Jedyną drogą jest uznanie argumentów strony przeciwnej, co najczęściej implikuje konieczność podporządkowania się lekarza woli pacjenta.
Słowa kluczowe: Świadkowie Jehowy, transfuzja krwi, zgoda pacjenta.
„The Issue of Blood Transfusion for Jehovah's Witnesses in the Polish Legal Order”
The issue of performing a blood transfusion procedure raises many questions and doubts, in particular when given to the members of the religious association of Jehovah's Witnesses. This association established in the United States at the turn of the 19th century prohibits its members from undergoing blood transfer. The rationale, according to Jehovah's Witnesses, for refraining from this procedure is to be found in the words of the Scriptures where Jehovah is said to name several conditions of achieving eternal life one of which being to abstain from the ingestion of blood. Therefore, the followers of Jehovah oppose transfusion, even if it is the only life-saving measure. To ensure that their will be respected, Jehovah's Witnesses carry a "blood card" which states that they refuse to undergo blood transfusion. This situation leads to difficulties, especially for the physician who, since guided by the patient's good, seeks to save his or her life by any means available. A medic faces a stark choice: submit to the patient's will, and thus respect their right to self-determination, or carry on with the procedure against their will or without their consent in order to save their life. There is also the question of doctor's liability; either of the above-mentioned cases: non-performance of their duties, or violation of patient's right to decide on their lives impose such liability of the medical personnel. The conflict between the doctor and a Jehovah's Witness patient is not a conflict of interests by of values. What follows, hardly any compromise can be arrived at. The only solution is to agree with the arguments of the other party, which usually implies the need for the physician to yield to the patient's choice.
Key terms: Jehovah's Witnesses, blood transfusion, patient's consent.
PRZEGLĄD PRAWA WYZNANIOWEGO
Numer 4/2012
Spis treści
ARTYKUŁY
Jerzy Nikołajew
Przywileje osób duchownych odbywających karę więzienia według regulaminu więziennego z 1931 r. str. 5
Tadeusz J. Zieliński
Ustawodawstwo II Rzeczypospolitej wymierzone w wyznawców judaizmu str. 29
Andrzej Szymański
Działalność Wydziału do Spraw Wyznań w Opolu w latach 1958–1989 w świetle dokumentów Archiwum Państwowego w Opolu str. 51
Michał Madej, Zbigniew Pasek
Współczesne orzecznictwo niemieckie wobec mniejszości muzułmańskiej str. 67
Mariusz Kałczewiak
Izraelskie prawo małżeńskie. Wybrane zagadnienia str. 87
Marcin Wielec
Naruszenie zakazu dowodowego tajemnicy spowiedzi w prawie karnym (materialnym i proceduralnym) str. 111
Paweł Borecki
Dylematy likwidacji Funduszu Kościelnego i komisji regulacyjnych str. 125
PRAWODAWSTWO
Paweł Borecki
Parlamentarne prawodawstwo wyznaniowe Rzeczypospolitej Polskiej z 2011 r. str. 145
Andrzej Czohara
Rządowe prawodawstwo wyznaniowe Rzeczypospolitej Polskiej z 2011 r. str. 149
Paweł Sobczyk
Prawodawstwo wyznaniowe Unii Europejskiej w 2011 r. str. 150
Umowa w sprawie Prawosławnego Seminarium Duchownego w Warszawie str. 152
Prawodawstwo wyznaniowe Republiki Francuskiej
1. Ustawa z 15 marca 2004 r. dotycząca znaków religijnych w szkołach publicznych (tłum. i oprac. Michał Zawiślak) str. 159
2. Okólnik z 18 maja 2004 r. w sprawie wprowadzenia w życie ustawy z 15 marca 2004 r. dotyczącej znaków religijnych w szkołach publicznych (tłum. i oprac. Michał Zawiślak) str. 161
Tadeusz J. Zieliński
Rozciągnięcie prawa procedowania wyznaniowej formy zawarcia małżeństwa cywilnego na wspólnoty religijne wpisane do rejestru (propozycja de lege ferenda) str. 169
ORZECZNICTWO
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 sierpnia 2011 r., II CSK 649/10 LEX nr 960506, Biul. SN 2011/11/1, 960506 str. 177
Glosa (Bartosz Rakoczy) str. 186
Wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 25 listopada 2010 r., I ACa 363/10 str. 195
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 11 stycznia 2012 r., II SA/Wa 2026/11 str. 219
OPINIE PRAWNE
Paweł Borecki
Uwagi w sprawie umowy z dnia 6 kwietnia 2011 r. między Radą Ministrów a Polskim Autokefalicznym Kościołem Prawosławnym str. 229
Paweł Borecki
Opinia prawna w sprawie zgodności projektu ustawy o fi nansowaniu prawosławnego seminarium duchownego z budżetu państwa z zasadą równouprawnienia związków wyznaniowych (art. 25 ust. 1 Konstytucji RP) str. 233
Jan Krajczyński
Opinia prawna dotycząca ważności weksli podpisanych przez dyrektora Caritas Diecezji Płockiej str. 241
Dariusz Walencik
Opinia prawna w sprawie przetwarzania danych osobowych przez związki wyznaniowe w Polsce str. 251
RECENZJE
Adam Balicki, rec.
Bilateralizm w stosunkach państwowo -kościelnych, red. M. Bielecki, Lublin: Wydawnictwo KUL, 2011, 367 s. str. 265
Tadeusz J. Zieliński, rec.
Kościoły i organizacje światopoglądowe o nowej polskiej Konstytucji. Wybór materiałów źródłowych z lat 1988–1997, red. P. Borecki, Cz. Janik, Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa, 2012, 445 s. str. 273
SPRAWOZDANIA
Justyna Krzywkowska, Aleksandra Bitowt
II Ogólnopolska Konferencja Prawa Małżeńskiego i Rodzinnego Małżeństwo na całe życie?, Olsztyn, 11 maja 2011 r. str. 277
Bartłomiej Pieron
Konferencja naukowa pt. Finansowanie kościołów i innych związków wyznaniowych, Konstancin - Jeziorna, 18-19 maja 2011 r. str. 287
Michał Zawiślak
Sprawozdanie ze spotkania prawników na Jasnej Górze w ramach Dni Skupienia Katolickich Prawników Polskich, Częstochowa, 1 października 2011 r. str. 299
Bartłomiej Pieron
Konferencja Naukowa Układowe metody regulacji stosunków między państwem a związkami wyznaniowymi (art. 25 ust. 4–5 Konstytucji RP), Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin, 9-10 grudnia 2011 r. str. 303
KRONIKA POLSKIEGO TOWARZYSTWA PRAWA WYZNANIOWEGO
Walne Zgromadzenie Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego, Konstancin-Jeziorna, 18 maja 2011 r. str. 315
Walne Zgromadzenie Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego, Sromowce Niżne, 8 marca 2012 r. str. 327
Dokumentacja bieżącej działalności Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego str. 353
Lista członków Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego (stan na 7 marca 2012 r.) str. 367
Sprawozdania z nadania stopni naukowych członkom Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego str. 371
Informacja o nadaniu tytułu profesora ks. dr. hab. Wiesławowi Wenzowi, prof. PWT str. 373
BIBLIOGRAFIA
Michał Zawiślak
Polska bibliografia prawa wyznaniowego za rok 2011 str. 379
Deklaracja członkowska str. 405
Jerzy Nikołajew
"Przywileje osób duchownych odbywających karę więzienia według regulaminu więziennego z 1931 r."
Przedmiotem artykułu są ulgi regulaminowe przewidziane w odbywaniu kary więzienia przez osoby duchowne na podstawie regulaminu więziennego z 1931 r. Należy uwzględnić, że przywileje przyznane duchownym, wynikające wprost z konkordatu z 1925 r., umożliwiły też odrębne traktowanie duchownych innych wyznań. Autor kolejno analizuje poszczególne uprawnienia wynikające z przepisów. Najpierw zwraca uwagę na kwestie związane z odrębnym osadzaniem, prawem odprawiania mszy świętych, izolowaniem od innych więźniów, posiadaniem własnej pościeli i bielizny. Dalej przedmiotem analizy pozostają uprawnienia dotyczące ulg żywieniowo-zakupowych, korzystania z przedmiotów religijnych, niepodlegania wszystkim karom dyscyplinarnym, zatrudniania przy pracach nieuwłaczających godności duchownej i odrębnego transportowania. Uprawnienia więźniów-duchownych zestawione zostały ze sposobem traktowania całej populacji więźniów. Ponadto autor analizuje uprawnienia przyznane więźniom-duchownym innych niż katolickie wyznań. Artykuł kończą refleksje natury prawno-historycznej, będące próbą oceny funkcjonowania tych ulg w kontekście całego systemu wykonywania kary więzienia.
Słowa kluczowe: Przywileje, duchowni, regulamin więzienny
"The Privileges of Members of the Clergy Sentenced to Imprisonment as Provided in the Prison Rules of 1931"
The article addresses the problem of preferential treatment of clergymen serving a prison sentence provided by the Prison Rules of 1931. Such privileges granted to the clergy under the 1925 Concordat also benefited the persons of the cloth representing other denominations. The author analyses individual rights and privileges granted under the rules. First, he draws attention to the priest's right to serve his sentence in separation, to say mass, to be isolated from other inmates, to have his own bedlinen and underwear. Further, the author discusses privileges concerning foodstuffs and shopping, the use of religious objects, exemption from certain disciplinary measures, employment in occupations not destroying the priestly dignity, and individual transportation. The privileges of imprisoned clergymen are collated with the approach to other prisoners. Finally, the author looks into the rights granted to priests representing other denominations. The article closes with conclusions of legal and historical nature assessing the rights and privileges against the backdrop of the overall system of detention.
Keywords: privileges, the clergy, prison rules
Tadeusz J. Zieliński
"Ustawodawstwo II Rzeczypospolitej wymierzone w wyznawców judaizmu"
W drugiej połowie lat 30. XX wieku wyrazem niechętnej polityki państwa polskiego w stosunku do Żydów stało się prawo wymierzone w wyznawców judaizmu. Miało ono na celu w szczególności ograniczyć żydowską działalność gospodarczą związaną z czynnikiem religijnym (handel mięsem pochodzącym z uboju rytualnego, produkcja i obrót dewocjonaliami). Przedstawiony artykuł dokonuje rekonstrukcji procesu tworzenia ustawodawstwa skierowanego przeciwko osobom wyznania mojżeszowego, towarzyszącej temu dyskusji parlamentarnej oraz przedstawia normy prawne Drugiej Rzeczypospolitej ograniczające wolność religijną wyznawców judaizmu.
Słowa kluczowe: wolność religijna, judaizm, ubój rytualny, Druga Rzeczpospolita
"The Legislation of the Second Republic of Poland against the Followers of Judaism "
In the second half of the 1930s, the hostile policy of the Polish state towards the adherents of Judaism was manifested in made law. It was particularly aimed to restrict Jewish economic activities linked to the religious factor (trade in meat from ritual slaughter, production and trade in devotional items). The article attempts to reconstruct the process of making the legislation directed against persons of the Jewish faith and the accompanying parliamentary debate; it further presents the legal standards laid down in the Second Republic and limiting the freedom of the followers of Judaism.
Keywords: Religious freedom, Judaism, Ritual Slaughter, Second Republic of Poland
Andrzej Szymański
"Działalność Wydziału do Spraw Wyznań w Opolu w latach 1958-1989 w świetle dokumentów Archiwum Państwowego w Opolu"
Tekst obrazuje funkcjonowanie Wydziału do Spraw Wyznań funkcjonującego formalnie w latach 1958-1989 w ramach najpierw Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej, a od 1975 r. – Urzędu Wojewódzkiego w Opolu. Omówiono podstawowe pola aktywności WdSW, tj. nadzór nad „działalnością bieżącą” Kościoła rzymskokatolickiego na Opolszczyźnie, nad zakonami i stowarzyszeniami katolickimi oraz nierzymskokatolickimi związkami wyznaniowymi. Opolski WdSW zadania swe wykonywał w ścisłej łączności z Urzędem do Spraw Wyznań, powstałym w 1950 r. Z zachowanych, niezbyt licznych materiałów archiwalnych wynika, że Wydział był w zasadzie strukturą ściśle biurokratyczną i pozbawioną własnej inicjatywy, wykonującą ściśle polecenia płynące z warszawskiej centrali. Wydaje się jednak, że obraz taki jest nazbyt uproszczony, a niepełna wiedza na temat rzeczywistych działań WdSW spowodowana jest selekcją dokumentów Wydziału, dokonaną w końcu lat osiemdziesiątych XX wieku w obliczu likwidacji struktur komunistycznej administracji wyznaniowej w Polsce.
Słowa kluczowe: Wydział do Spraw Wyznań, związki wyznaniowe
"The Activity of the Department for Religious Affairs in Opole in the Years 1958-1989 in the Light of the Records of the State Archives in Opole"
The article discusses the activity of the Department for Religious Affairs formally operating in the years 1958-1989, first as part of the Presidium of the Voivodeship National Council and, from 1975, within the Voivodeship Office in Opole. The basic areas of the department's interest were covered, including the supervision over "the ongoing operations" of the Roman Catholic Church in the Opole region, the Roman Catholic religious orders and associations and non-Catholic religious associations. The department closely liaised with the Office for Religious Affairs established in 1950. Judging by the preserved records, which are scarce, the department was merely a bureaucratic body, lacking its own initiative and carefully implementing official orders of the Warsaw HQ. However, such a picture is overly simplistic and the incomplete knowledge of the actual activities of the Department is attributed to the depletion of the vast majority of records in the late 1980s, shortly before the liquidation of the bureaucratic structures of the communist administration dealing with religious matters.
Keywords: Department for Religious Affairs, religious associations
Michał Madej, Zbigniew Pasek
"Współczesne orzecznictwo niemieckie wobec mniejszości muzułmańskiej"
Artykuł podejmuje się zadania omówienia problemu obecności mniejszości muzułmańskiej w Niemczech. Autorzy w swojej analizie uwzględniają zarówno religijne prawo islamu (szariat) i zwyczaje kulturowe ludności muzułmańskiej (gł. tureckiej) jak i analizują orzecznictwo niemieckie w sprawach związanych z praktykami religijnymi i kulturowymi muzułmanów w niemieckiej przestrzeni publicznej. Omawiają wybrane obszary konfliktów naświetlając tak perspektywę muzułmańską jak i niemiecką. Opisują dokładniej dwa kazusy ilustrujące kulturową perspektywę (i argumentację) muzułmańską na specyficznym gruncie niemieckiego orzecznictwa sądowego. Pierwszy poświęcony jest rytualnemu ubojowi zwierząt, drugi – noszeniu kobiecej burki, czyli zwyczajowi zakrywania twarzy przez muzułmanki.
Słowa kluczowe: Islam w Niemczech, prawo niemieckie wobec muzułmanów, tolerancja religijna w Niemczech
"Contemporary German Case-Law on the Muslim Minority"
The article addresses the question of the Muslim minority in Germany. In their analysis, the authors examine both Islamic religious law (Sharia) and the customs practised by the Muslim population (mainly Turkish); further, they look into the German case-law in matters of Islamic religious and cultural practices within the German public sphere. They expose selected areas of conflict, both from the Muslim and German perspective. They describe two cases illustrative of the Muslim cultural perspective (and arguments) against the backdrop of German case-law. One involves to the ritual slaughter of animals, the other, the wearing of the burka, i.e. the custom among Muslim women to cover their bodies (including faces) with an enveloping cloth when in public.
Keywords: Islam in Germany, German law on Muslims, religious toleration in Germany
Mariusz Kałczewiak
"Izraelskie prawo małżeńskie. Wybrane zagadnienia"
Niniejszy artykuł stanowi wprowadzenie i zachętę do dalszych studiów nad prawem Izraela. W moim tekście prezentuję zarys izraelskiego prawa małżeńskiego, analizowanego przeze mnie szerzej w pracy magisterskiej obronionej w czerwcu 2011 r. na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Wyjaśniam w nim strukturę izraelskiego systemu prawa oraz przedstawiam specyfikę małżeństwa halachicznego oraz problem małżeństw międzyreligijnych.
Słowa kluczowe: Prawo małżeńskie, małżeństwo halachiczne, małżeństwo międzyreligijne
"Israeli Marriage Law. Selected Problems"
This article is intended to introduce and incentivize further research into Israeli law. It outlines Israeli marriage law, thoroughly examined in the author's MA paper of June 2011, completed at the Faculty of Law and Administration, Warsaw University. Explained therein are the structure of the Israeli legal system, the characteristics of halakhic marriage and the problem of interfaith marriages.
Keywords: marriage law, halakhic marriage, interfaith marriage
Marcin Wielec
"Naruszenie zakazu dowodowego tajemnicy spowiedzi w prawie karnym (materialnym i proceduralnym)"
Tajemnica spowiedzi funkcjonuje w prawie państwowym i w prawie kanonicznym. Istotą tajemnicy spowiedzi jest ochrona wyznania penitenta poprzez nałożenie na duchownego (spowiednika) obowiązku zachowania w pełnej tajemnicy treści wyznania przekazanego mu podczas spowiedzi. Obowiązek zachowania tajemnicy spowiedzi w procedurze karnej nakłada na duchownego przepis art. 178 pkt. 2 Kodeksu Postępowania Karnego. W prawie kanonicznym to głównie kan. 983 Kodeksu Prawa Kanonicznego. Naruszenie tajemnicy spowiedzi, czyli wyjawienie (upublicznienie) treści wyznania penitenta skutkuje odpowiednią reakcją w prawie karnym materialnym i proceduralnym oraz w porządku prawa kanonicznego.
Słowa kluczowe: tajemnica spowiedzi, Kodeks Postępowania Karnego, Kodeks Prawa Kanonicznego
"The Violation of Inadmissibility of Confession as Evidence in Criminal Law (Substantive and Procedural)"
The secret of confession (or sacramental seal) is a concept present both in national law canon law. Under the sacramental seal, the penitent's confession is protected by the obligation imposed on the priest (confessor) to maintain absolute secrecy as to the penitent's words uttered in the confessional. The priest is bound by the obligation to maintain secrecy of confession in the criminal procedure pursuant to Article 178(2) of the Code of Criminal Procedure. The corresponding rule is provided in Canon 983 of the Code of Canon Law. The violation of the sacramental seal, or disclosure (making public) the content of the penitent's confession entails relevant measures under substantive and procedural criminal law as well as under canon law.
Keywords: The secret of confession, Code of Criminal Procedure, Code of Canon Law
Paweł Borecki
"Dylematy likwidacji Funduszu Kościelnego i komisji regulacyjnych"
Rząd premiera D. Tuska planuje likwidację Funduszu Kościelnego, wprowadzenie finansowania składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne osób duchownych przez zwierzchnie instytucje wyznaniowe oraz wprowadzenie asygnaty podatkowej w wysokości 0,3% podatku dochodowego od osób fizycznych. Założenia odpowiednich ustaw zostały przedstawione liderom kościołów i innych związków wyznaniowych 15 i 16 marca 2012 r. do zaopiniowania. Planowane jest także zniesienie czterech komisji regulacyjnych na zasadach analogicznych jak likwidacja Komisji Majątkowej na mocy ustawy z 16 grudnia 2010 r. Zamierzania strony rządowej zasługują w przeważającej mierze na krytyczną ocenę. Mogą one być niezgodne z konstytucyjną zasadą zaufania obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa oraz zasadą ochrony praw słusznie nabytych. Szczególnie dotkliwie wprowadzenie tych zmian odczują wspólnoty religijne nierzymskokatolickie. Pod rygorem niekonstytucyjności odpowiednie ustawy powinny być uchwalone na podstawie odpowiednich umów zawartych przez Radę Ministrów z właściwymi kościołami i innymi związkami wyznaniowymi. Być może ze względu na negatywne skutki społeczne w praktyce optymalnym rozwiązaniem byłoby utrzymanie status quo.
Słowa kluczowe: Fundusz Kościelny, komisje regulacyjne, Komisja Majątkowa
"Dilemmas Arising from the Dissolution of the Church Fund and the Regulatory Authorities"
The Cabinet of Prime Minister Donald Tusk is planning a dissolution of the Church Fund, which entails the payment of social security and healthcare contributions by the relevant, superior religious institutions and the introduction of a voluntary tax deduction of 0.3% off the natural persons' income tax. The proposals of relevant laws were submitted to the authorities of several churches and other religious associations for approval on 15 and 16 March 2012.Likewise, the government intends to terminate the operation of four regulatory authorities, as it was the case with the Property Commission under the Act of 16 December 2010.The government's plan should be disapproved of in its most part. It is likely to be incompatible with the constitutional principle of citizens' trust in the state and the principle of protection of vested rights. Particularly affected by these changes will be non-Roman Catholic communities. Under penalty of unconstitutionality, the relevant laws should be enacted after suitable agreements have been concluded by the Cabinet and the churches and other religious associations. Perhaps, bearing in mind the negative social effects, the most practical and optimal solution would be to maintain the status quo in this matter.
Keywords: Church Fund, regulatory authorities, Property Commission
PRZEGLĄD PRAWA WYZNANIOWEGO
Numer 5/2013
Spis treści
ARTYKUŁY
Wojciech Góralski
Od projektu konwencji do projektu konkordatu. Problem zawarcia umowy między Stolicą Apostolską i Polską str. 5
Jerzy Nikołajew
Nierzymskokatolickie duszpasterstwo wojskowe w Polsce w latach 1918–1939 str. 23
Ginter Dzierżon
Walor systemów prawnych religii niechrześcijańskich w prawie małżeńskim Kościoła katolickiego str. 41
Joanna de Pree
Nauczanie etyki w szkołach publicznych australijskiego stanu Nowej Południowej Walii str. 51
Materiały z IV Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego, Białystok, 26–27 września 2007 r.
Marcin Łysko
Przepisy wyznaniowe w konstytucjach II Rzeczypospolitej str. 65
Paweł A. Leszczyński
Problematyka interpretacji art. 25 ust. 5 Konstytucji RP str. 83
Ryszard Sztychmiler
Konstytucyjna ochrona życia ludzkiego str. 95
Grzegorz Kryszeń
Wolność sumienia i wyznania w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego str. 117
Piotr Stanisz
Regulacja problematyki wyznaniowej w Konstytucji Republiki Włoskiej str. 135
Stanisław Bożyk
Konstytucyjna regulacja problematyki wyznaniowej w wybranych państwach Unii Europejskiej str. 155
Jarosław Matwiejuk
Problematyka wyznaniowa w ustawach zasadniczych Federacji Rosyjskiej, Republiki Białorusi i Ukrainy str. 167
Tadeusz J. Zieliński
Miejsce religii w porządku konstytucyjnym Wielkiej Brytanii str. 179
PRAWODAWSTWO
Paweł Sobczyk
Parlamentarne prawodawstwo wyznaniowe Rzeczypospolitej Polskiej w 2012 r. str. 195
Andrzej Czohara
Rządowe prawodawstwo wyznaniowe w 2012 r. str. 199
Paweł Sobczyk
Prawodawstwo wyznaniowe Unii Europejskiej w 2012 r. str. 201
ORZECZNICTWO
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2008 r., III CZP 122/08 (OSN Izba Cywilna 2009/7-8/115), w: „Przegląd Prawa Wyznaniowego” 2011, t. 3, s. 83–94. str. 203
Glosa (Waldemar Jabłoński) str. 203
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 25 listopada 2010 roku, I ACa 363/10, w: „Przegląd Prawa Wyznaniowego” 2012, t. 4, s. 195–218. str. 209
Glosa (Michał Zawiślak) str. 209
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 26 maja 2011 r. I ACa 356/11 LEX nr 898644 217
Glosa (Bartosz Rakoczy) str. 243
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2012 r. I KZP 12/12 str. 253
OPINIE PRAWNE
Paweł Borecki
Opinia prawna w sprawie statusu Muftiego Muzułmańskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej str. 271
Dariusz Walencik
Opinia prawna na temat zrzeczenia się roszczeń w ugodzie zawartej przed Komisją Majątkową str. 277
RECENZJE
Andrzej B. Izdebski, rec.
Marek Plisiecki, Wyznaniowa osoba prawna w prawie polskim, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2013, 250 s. str. 285
Mieczysław Różański, rec.
Prawo wewnętrzne nierzymskokatolickich związków wyznaniowych w Polsce. Wybór aktów prawnych, wybór i oprac. naukowe P. Borecki, Cz. Janik, Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa, 2012, 575 s. str. 291
Tadeusz J. Zieliński, rec.
Polskie prawo wyznaniowe. Wybór źródeł, red. M. Poniatowski, P. Sobczyk, Lublin: Wydawnictwo Naukowe Academicon, 2012, 678 s. str. 295
SPRAWOZDANIA
Anna Tunia
Konferencja naukowa Standardy świeckości władzy wykonawczej i sądowniczej, Sromowce Niżne, 7–9 marca 2012 r. str. 299
Piotr Sadowski
VIII Opolskie Colloquium Prawno-Historyczne, Brzeg, 17 kwietnia 2012 r. str. 305
Marek Strzała
IX Ogólnopolskie Sympozjum Prawa Wyznaniowego, Kościoły i inne związki wyznaniowe w służbie dobru wspólnemu, Kraków, 17–20 maja 2012 r. str. 311
Tadeusz J. Zieliński
Uroczystość 60-lecia pracy prof. Michała Pietrzaka w Uniwersytecie Warszawskim str. 321
Michał Poniatowski
Ogólnopolska konferencja naukowa Religia i etyka w edukacji publicznej, Warszawa 16 listopada 2012 r. str. 323
KRONIKA POLSKIEGO TOWARZYSTWA PRAWA WYZNANIOWEGO
Dokumentacja bieżącej działalności Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego str. 329
Lista członków Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego (stan na 8 lutego 2013 r.) str. 335
Wspomnienie o śp. Jacku Dziobku-Romańskim (1963–2012) str. 338
Wybrana bibliografia dorobku naukowego dr. Jacka Dziobka-Romańskiego (ze szczególnym uwzględnieniem publikacji z zakresu prawa wyznaniowego) str. 340
Aleksander Merker (1924–2012) str. 343
BIBLIOGRAFIA
Michał Zawiślak
Polska bibliografia prawa wyznaniowego za rok 2012 str. 345
Deklaracja członkowska str. 373
Wojciech Góralski
Od projektu konwencji do projektu konkordatu. Problem zawarcia umowy między Stolicą Apostolską i Polską
Zerwanie w 1945 r. przez Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej konkordatu ze Stolicą Apostolską z 1925 r. spowodowało jednostronną regulację stosunków państwa i Kościoła katolickiego w Polsce. Oznaczało to uzależnienie się – w znacznym stopniu – Kościoła od ustawodawstwa państwowego, które drastycznie ograniczało swobodne wykonywanie przezeń własnej misji.
Narastające między państwem i Kościołem nieporozumienia, konflikty i napięcia sprawiły, że w 1974 r. doszło do zainicjowania stałych kontaktów roboczych między Polską Rzecząpospolitą Ludową i Stolicą Apostolską. Rozpoczęty wówczas proces normalizacji wzajemnych stosunków państwa i Kościoła, na przebieg którego to procesu duży wpływ miały wizyty przedstawicieli Stolicy Apostolskiej w Polsce a także wybór kard. K. Wojtyły papieżem, w 1989 r. nastąpiło oficjalne wznowienie stosunków dyplomatycznych między Polską i Stolicą Apostolską. Kilka lat później możliwe było rozpoczęcie przygotowania do zwarcia umowy dwustronnej (o charakterze międzynarodowym) w formie konwencji. Pierwotny projekt takiej umowy, przygotowany w maju 1988 r. i poddany ocenie Stolicy Apostolskiej, po dalszych udoskonaleniach go przez Nuncjusza Apostolskiego i Komisję biskupów polskich, stał się projektem konkordatu, przedstawionym w październiku 1991 r. stronie rządowej do dalszych negocjacji nad ostatecznym kształtem umowy dwustronnej.
Słowa klucze: projekt, konwencja, normalizacja, Stolica Apostolska, nuncjusz apostolski, strona polska.
FROM DRAFT CONVENTION TO DRAFT CONCORDAT. THE PROBLEM OF AGREEMENT BETWEEN POLAND AND THE HOLY SEE
In 1945 the Interim Government of National Unity terminated the 1925 Concordat agreement with the Holy See, which resulted in the unilateral regulation of State- Church relations in Poland. It meant dependence, to a large extent, of the Church on the state legislation that effectively limited the free execution of the Church’s mission.
The emerging and persistent misunderstandings, conflicts and tensions between the state and the Church led to the revival of permanent working contacts between the Polish People’s Republic and the Holy See in 1974. What followed was the normalization of mutual relations; this process was made sustainable owing to several visits of the Holy See representatives in Poland as well as the election of Cardinal Karol Wojtyła as pope in 1978. 1989 saw the official resumption of diplomatic relations between Poland and the Holy See. A few years later, the preparation started for the conclusion of a bilateral agreement (international) in the form of a convention. The initial draft of the agreement was ready in May 1988 and was submitted to the Holy See for evaluation; after revision by the Apostolic Nuncio and the Commission of Polish Bishops, the document became a draft Concordat submitted to the government in October 1991 for further negotiation on the final terms of the bilateral agreement.
Keywords: draft, convention, normalization, the Holy See, the Apostolic Nuncio, the Polish side.
Jerzy Nikołajew
Nierzymskokatolickie duszpasterstwo wojskowe w Polsce w latach 1918-1939
Niniejszy artykuł rozpoczynają uwagi o charakterze ogólnym dotyczącym organizacji duszpasterstwa wojskowego w okresie międzywojennym w Polsce. Najpierw autor koncentruje się na postanowieniach dotyczących kapelanów wojskowych bez uwzględnienia różnic o charakterze konfesyjnym. Następnie kolejno analizuje sytuację prawną, strukturę i zadania kapelanów wojskowych w rozbicie na określone wyznania nierzymskokatolickie. Najpierw rozważa się sytuację dotyczącą grekokatolicyzmu, następnie prawosławia, wyznawców ewangelickich, religii mojżeszowej i muzułmanów. Zwraca się także uwagę na podobieństwa i różnice w funkcjonowaniu duszpasterstw poszczególnych wyznań. Analizuje się również trudności występujące w pracy kapelańskiej związane z populacją żołnierzy, miejscami sprawowania kultu religijnego, posiadanymi etatami kapelańskimi i realizacją uprawnień z zakresu wyżywienia religijnego żołnierzy. W konkluzji autor wskazuje na niedoskonałości w funkcjonowaniu duszpasterstw wojskowych wyznań niekatolickich, ale też podnosi walor historycznego udziału kapelaństwa wojskowego w realizację współczesnych zamierzeń w Wojsku Polskim.
Słowa klucze: duszpasterstwo wojskowe, grekokatolicy, prawosławni, ewangelicy, wyznawcy religii mojżeszowej, muzułmanie
NON-ROMAN CATHOLIC MILITARY CHAPLAINCY IN POLAND IN THE YEARS 1918-1939
The article opens with some general remarks on the organization of military chaplaincy in interwar Poland. First, the author focuses on the provisions covering military chaplains, regardless of their denominational differences. Next, the legal situation, structure and responsibilities of military chaplains are discussed divided into specific non-Roman Catholic denominations. First, the author ponders on the situation of the Greek Catholic Church, followed by the Orthodox Church, the Protestant faithful, Judaism and Islam. Much space is also devoted to the similarities and differences in the operation of chaplaincies in particular denominations. Moreover, the author discusses the challenges faced by the chaplains and associated with the population of soldiers, places of religious worship, formal employment and the exercise of entitlements related to religious “nourishment” of soldiers. In conclusion, the author highlights the shortcomings in the operation of non-Catholic military chaplaincies but also underlines the historical contribution of the military cure of souls to the contemporary image and goals of the Polish Army.
Keywords: military chaplaincy, Greek Catholics, Orthodox, Protestants, followers of the Judaic religion, Muslims
Ginter Dzierżon
The Value of Legal Orders of Non – Christian Religions in the Field of Marriage Law of the Catholic Church
The author of the presented article focused his attention on the possibility of acknowledging legal orders of non Catholic religions in the field of marriage law of the Catholic Church. By examining the regulations of material marriage law and legal procedure but also the institutions functioning in marriage law he pointed out that the Catholic Church recognizes the autonomy and effectiveness of legal orders of non Catholic religions. He also proved that the effect of acknowledging the value of these legal orders on the canonical legal order is of a very limited scope. This is because the Catholic legislator himself provides certain authorities with appropriate power in order to decide the question of validity of non – baptized marriages taking into account above all the good of the Catholic party that comes under his direct jurisdiction, this good being the desire of the Catholic party to enter into marriage with a non baptized person.
Key words: legal order, non – Catholic religion, marriage law, Catholic Church.
Joanna de Pree
Nauczanie etyki w szkołach publicznych australijskiego stanu Nowej Południowej Walii
W art. 116 Konstytucji Australii został określony bezwyznaniowy charakter państwa. Nie oznacza to jednak, że państwa związkowe nie mają uprawnień w sprawach wyznaniowych. Rządy stanowe samodzielnie regulują stosunki z Kościołami i innymi związkami wyznaniowymi. Dlatego też w art. 30 ustawy edukacyjnej Nowej Południowej Walii z 1990 r. określono program nauczania jako całkowicie świecki i bezwyznaniowy, przy czym aż do 2010 roku nie przewidywano w tym świeckim systemie edukacyjnym możliwości prowadzenia zajęć z etyki, dla uczniów bezwyznaniowych, a tylko nauczanie religijne na lekcjach SRE (special religious education). Próby zmian istniejącego wcześniej legislacyjnego status quo zostały uwieńczone sukcesem 1 grudnia 2010 r. w postaci wprowadzenia przepisu art. 33A do ustawy edukacyjnej z 1990 r. w zakresie prawa do nauczania etyki w szkołach publicznych, jako alternatywy dla zajęć z religii. Obecnie nauczanie etyki na życzenie rodziców dziecka, dostępne jest wyłącznie dla uczniów klas 3-6 szkół podstawowych. Jednak zarówno przepisy art. 33A ust. 1 wspomnianej ustawy edukacyjnej, jak i powiększająca się stale liczba nauczycieli wolontariuszy oraz aktywne działania organizacji Primary Ethics nakazują przypuszczać, że nauczanie etyki stanie się w przyszłości dostępne we wszystkich klasach państwowych szkół podstawowych i średnich Nowej Południowej Walii.
Słowa klucze: nauczanie etyki, nauczanie religii, szkoła publiczna, Nowa Południowa Walia
THE TEACHING OF ETHICS IN STATE SCHOOLS OF THE AUSTRALIAN STATE OF NEW SOUTH WALES
Article 116 of the Commonwealth of Australia Constitution Act determines the religious neutrality of the state. This does not mean, however, that the states of the Commonwealth do not have any powers in matters of religion. The state governments are sovereign in regulating the relations with churches and other religious organizations. Article 30 of the Education Act of New South Wales of 1990 renders the school curriculum completely secular and religion-free; until 2010, this secular system had no room for ethics instruction to neutral students but only religion during the so-called SRE classes (special religious education). Attempts to change the former legislative status quo were finally successful on 1 December 2010 when the Education Act was amended by the addition of Article 33A stipulating the right to the teaching of ethics in state schools as an alternative to religion classes. Currently, ethics, if so requested by the child’s parents, is only taught to pupils of grades 3-6 of elementary school. However, both the provisions of Article 33A(1) of the Education Act and the constantly growing number of volunteer teachers and activities of the Primary Ethics organization show that ethics instruction will become soon available in all grade of the elementary and secondary state schools of New South Wales.
Keywords: the teaching of ethics, the teaching of religion, state school, New South Wales
Marcin Łysko
Przepisy wyznaniowe w konstytucjach II Rzeczypospolitej
Konstytucyjne podstawy ustawodawstwa wyznaniowego II Rzeczypospolitej Polskiej zostały zawarte w uchwalonej 17 marca 1921 r. ustawie zasadniczej Konstytucja marcowa gwarantowała wszystkim obywatelom wolność sumienia i wyznania oraz prawo praktykowania danej religii lub obrządku w granicach podyktowanych względami porządku publicznego i obyczajności publicznej. Konstytucja preferowała związki wyznaniowe uznane przez państwo, które posiadały nie tylko osobowość prywatnoprawną, lecz także niektóre atrybuty osobowości publicznoprawnej. W szczególny sposób konstytucja traktowała Kościół katolicki, gdyż wyznaniu rzymskokatolickiemu jako religii większości narodu przyznawała naczelne stanowisko wśród równouprawnionych wyznań. Kościół otrzymał autonomię i samorząd, których podstawę stanowiły przepisy prawa kanonicznego. Państwo zrezygnowało z jednostronnego uregulowania relacji z Kościołem w drodze ustawodawczej na rzecz zawarcia konkordatu ze Stolica Apostolską. Przepisy wyznaniowe konstytucji marcowej zostały w niemal niezmienionej postaci przejęte przez uchwaloną w 1935 r. konstytucję kwietniową.
Słowa kluczowe: przepisy wyznaniowe, konstytucja marcowa, Kościół rzymskokatolicki
RELIGIOUS MATTERS IN THE CONSTITUTIONS OF THE SECOND REPUBLIC OF POLAND
The constitutional foundations of religious legislation in the Second Republic of Poland were incorporated in the 17 March 1921 Constitution. The March Constitution guaranteed all citizens freedom of conscience and religion and the right to practice a religion or rite within the existing standards of public order and public morals. The Constitution attached more attention to religious organizations recognized by the state, such that did not only held legal personality under private law but also possessed some attributes of legal personality under public law. The Constitution specifically gave precedence to the Roman Catholic Church, since the Roman Catholicism being the dominating religion in the nation maintained the supreme position among other denominations that were equal in terms of vested rights. The Church was given autonomy and self-government governed by the provisions of canon law. The state did not unilaterally regulate the relationship with the Church through relevant legislation; instead, it entered into the Concordat with the Holy See. The provisions on religious matters contained in the March Constitution were only slightly modified when adopted in the new April 1935 Constitution of the Republic of Poland.
Keywords: religious provisions, March Constitution, Roman Catholic Church
Paweł A. Leszczyński
Problematyka interpretacji art. 25 ust.5 Konstytucji RP – założenia teoretyczne i stan faktyczny
Artykuł porusza kwestie związane z implementacją nowego mechanizmu bilateralnego układania relacji między państwem a nierzymskokatolickimi kościołami i związkami wyznaniowymi w polskim porządku prawnym. Przedstawiono m. in. związki między art. 25 ust. 5 Konstytucji RP a umową konkordatową z 1993 r., której podpisanie rzutowało na kreację wspomnianej wyżej nowej na gruncie dotychczasowych rozwiązań normatywnych metody. Zostały przedstawione propozycje ujęcia umowy i ustawy na tle wzajemnych stosunków między władzą wykonawczą a ustawodawczą w kontekście bilateralnego instrumentu regulacji zawartego w wyżej wskazanym artykule konstytucyjnym.
Słowa kluczowe: Konstytucja RP, bilateralizm, nierzymskokatolickie kościoły i inne związki wyznaniowe, umowa i ustawa w art. 25 ust. 5 konstytucji.
INTERPRETATION OF ARTICLE 25(5) OF THE CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF POLAND. THEORY AND FACTS
The article addresses the problem of implementation of the new mechanism governing the bilateral relations between the state and non-Roman Catholic churches and religious organizations in the Polish legal system. The author highlights the connection between Article 25(5) of the Constitution and the 1993 Concordat, whose signature largely influenced the development of the aforesaid method as a novelty in the existing normative approach. The author further proposes the interpretation of “agreements and statutes” against the backdrop of the relations between the executive and legislative powers in the context of the bilateral regulation instrument contained in the constitutional article in question.
Keywords: Constitution of the Republic of Poland, bilateralism, non-Roman Catholic churches and other religious organizations, agreements and statutes in Article 25(5) of the Constitution.
Ryszard Sztychmiler
Konstytucyjna ochrona życia
W ostatnich dziesięcioleciach coraz bardziej podkreśla się prawa człowieka, wśród których bezsprzecznie najważniejszym jest prawo do życia. Polska jest jednym z pierwszych krajów Europy, które chronią życie ludzkie na poziomie normy konstytucyjnej. W okresie od początku XX wieku w polskim porządku konstytucyjnym normy prawne chroniące życie ludzkie funkcjonują jednak stosunkowo niedługo, bo tylko w latach 1921–1935, i od roku 1997.
Przepis art. 38 Konstytucji RP z 1997 r., z uwagi na swoje podstawowe znaczenie, orientuje polski system prawa na ochronę człowieka i jego życia, jako wartości dla niego najcenniejszej. Przepis ten jest konstytucyjną zasadą prawa, a więc regułą interpretacyjną, także w stosunku do innych norm konstytucji i przy badaniu konstytucyjności ustaw zwykłych. Tak też jest traktowany przez Trybunał Konstytucyjny,
Przedstawiona analiza norm konstytucyjnych i zwykłych zapewniających ochronę prawa do życia, a szczególnie wykazanie, że norma chroniąca życie ludzkie, zawarta w art. 38 Konstytucji RP, jest konstytucyjną zasadą prawa, upoważniają do sformułowania wielu wniosków praktycznych kierowanych tak do teoretyków prawa jak i do praktyków, szczególnie działających we władzach ustawodawczych na wszystkich szczeblach (gminnym, miejskim, powiatowym, wojewódzkim, ogólnokrajowym, europejskim i światowym), władzach wykonawczych, sądowych i egzekucyjnych; ale także do pracowników oświaty i mediów, którzy mogą wychowywać do właściwego rozumienia i przestrzegania prawa.
Słowa kluczowe: Ochrona życia, życie ludzkie, konstytucja, prawo polskie, prawo międzynarodowe, ochrona dziecka poczętego, nauczanie Jana Pawła II.
CONSTITUTIONAL PROTECTION OF LIFE
In recent decades, human rights, with the fight to life coming to the fore, have been given well-deserved attention. Poland is among the first European countries that protect human life in their constitutions. However, over the 20th century, the legal norms safeguarding human life were effective for a relatively short periods of time: between 1921 and 1935 and since 1997.
The fundamental provision of Article 38 of the 1997 Constitution provides for the legal protection of the life of every human being as the most important value. This provision is a constitutional principle of law and, thus, a general principle of interpretation, also in relation to other constitutional standards and for the examination of constitutionality of other statutes. So it is approached by the Constitutional Tribunal.
The analysis of constitutional and ordinary standards ensuring the protection of the right to life, and especially the evidence that the standard safeguarding human life as contained in Article 38 of the Constitution is a constitutional principle of law, leads to a number of practical conclusions intended for legal theorists and practitioners, particularly operating in the legislative authorities at all levels (commune, municipal, district, regional, national, European and global), as well as in the executive, judicial and enforcement bodies; but also to the education and mass-media people who can assume the responsibility for education in the proper understanding of and observance of law.
Keywords: protection of life, human life, Constitution, Polish law, international law, protection of the unborn child, teaching of John Paul II.
Grzegorz Kryszeń
Wolność sumienia i wyznania w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego
Przedmiotem opracowania jest orzecznictwo polskiego Trybunału Konstytucyjnego odnoszące się do konstytucyjnie deklarowanej wolności sumienia i wyznania. W pierwszym okresie, zapoczątkowanym przełomem politycznym w 1989 r., orzecznictwo to nawiązywało do konstytucyjnej regulacji wolności sumienia i wyznania pochodzącej z Konstytucji PRL z 1952 r. W tym czasie Trybunał Konstytucyjny w szczególności odniósł do następujących zagadnień: podmiotowego i przedmiotowego zakresu wolności sumienia i wyznania, ochrony tej wolności oraz nauczania religii. Uchwalenie Konstytucji RP w dniu 2 kwietnia 1997 r., regulującej znacznie szerzej i szczegółowiej problematykę wolności sumienia i wyznania, otworzyło – trwający do dziś – drugi okres analizowanej w opracowaniu aktywności orzeczniczej Trybunału Konstytucyjnego. Z okresu tego uwagę zwraca zwłaszcza interpretacja zasady równouprawnienia kościołów i związków wyznaniowych. Dokonana w opracowaniu prezentacja orzecznictwa dowodzi, iż w znacznym stopniu przyczyniło się ono do pełniejszego odczytania i zrozumienia konstytucyjnej formuły wolności i wyznania.
Słowa kluczowe: sądownictwo konstytucyjne – konstytucja – orzecznictwo – wolność sumienia i wyznania
FREEDOM OF CONSCIENCE AND RELIGION IN THE CASE-LAW OF THE CONSTITUTIONAL TRIBUNAL
The paper looks into the case-law of the Polish Constitutional Tribunal pertaining to the constitutional freedom of conscience and religion. In the opening period after the political transformation in 1989, judicial decisions referred to the constitutional provisions on freedom of conscience and religion derived from the 1952 Constitution of the People’s Republic of Poland At that time, the Constitutional Tribunal particularly addressed the personal and material scope of freedom of conscience and religion, the protection of this freedom and religious education. The adoption of the 2 April 1977 Constitution of the Republic of Poland, covering the problem of freedom of conscience and religion in greater detail, opened the second, and still not finished, period of activity of the Constitutional Tribunal. Particularly interesting in the second period is the interpretation of the principle of equality of churches and religious organizations before law. The case-law demonstrated in the paper shows that it has considerably contributed to a better understanding of the constitutional formula of freedom and religion.
Keywords: constitutional courts, Constitution, case-law, freedom of conscience and religion
Piotr Stanisz
Regulacja problematyki wyznaniowej w Konstytucji Republiki Włoskiej
Podstawą porządku prawnego Republiki Włoskiej jest Konstytucja uchwalona w dniu 22 grudnia 1947 r., obowiązująca od 1 stycznia 1948 r. Jest to akt, który zasługuje na szczególne zainteresowanie polskich eklezjastycystów, ponieważ nakreślony w nim model relacji pomiędzy państwem i związkami wyznaniowymi jest bardzo zbliżony do tego, za którym w 1997 r. opowiedział się również polski ustrojodawca. Wyraźnym podobieństwem odznaczają się również niektóre przepisy obu ustaw zasadniczych. Powszechnie wiadomo na przykład, że art. 25 ust. 5 naszej Konstytucji znajduje swój pierwowzór w art. 8 ust. 3 włoskiej ustawy zasadniczej. Dlatego też wiele wyborów, przed którymi nadal stoi polski ustawodawca, we Włoszech podjęto już przed wielu laty. W tej sytuacji szczegółowa analiza włoskiego ustawodawstwa wyznaniowego oraz przyjętej na jego gruncie praktyki bez wątpienia może pomóc polskiemu ustawodawcy w podejmowaniu właściwych wyborów, dotyczących m.in. finansowania Kościołów i innych związków wyznaniowych.
Słowa klucze: Konstytucja Republiki Włoskiej, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Kościoły, związki wyznaniowe, wolność religijna
RELIGIOUS MATTERS IN THE CONSTITUTION OF THE ITALIAN REPUBLIC
Fundamental to the legal order of the Italian Republic is the Constitution adopted on 22 December 1947 and effective from 1 January 1948. This act should kindle serious interest of Polish church experts because its model of relationship between the state and religious organizations very much resembles that pursued by the authors of the Polish basic law of 1997. A considerable similarity is discernible between certain provisions contained in both these constitutions. It is common property, for example, that Article 25(5) of the Polish Constitution is modelled after Article 8(3) of the Italian counterpart. Therefore, many of the challenges faced by the Polish legislator now were resolved in Italy many years ago. Consequently, a careful study of the Italian legislation on religion and the ensuing practice can without doubt be beneficial in making the right choices in such areas as the funding of churches and other religious organizations.
Keywords: Constitution of the Italian Republic, Constitution of the Republic of Poland, churches, religious organizations, religious freedom
Stanisław Bożyk
Konstytucyjna regulacja problematyki wyznaniowej w wybranych państwach Unii Europejskiej
Tematem opracowania jest zakres regulacji problematyki wyznaniowej w konstytucjach wybranych państw członkowskich Unii Europejskiej. Autor zaznacza w nim najpierw, że unormowania kwestii wyznaniowych w treści konstytucji nie powinny być zaliczane do kategorii niezbędnych materii konstytucyjnych. Następnie podkreśla, że współczesne ustawy zasadnicze zawierają jednak zwykle przepisy gwarantujące wolności religijne i kształtujące określony model wzajemnych stosunków między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi. Wskazuje jednocześnie na najbardziej charakterystyczne modele (systemy) tych relacji.
Szczególną uwagę w treści tego opracowania zwrócono na dwa modele relacji pomiędzy państwem a związkami wyznaniowymi, które wyraźnie dominują w krajach członkowskich Unii Europejskiej. Pierwszy z nich to system powiązania między państwem a związkami wyznaniowymi, funkcjonujący zwłaszcza na obszarze dominacji kościołów protestanckich. Drugi zaś to system rozdziału związków wyznaniowych i państwa, ze zdecydowaną przewagą przyjaznego wariantu tego rozdziału. W ramach tego modelu autor skoncentrował się przede wszystkich na rozwiązaniach konstytucyjnych w tych państwach, w których zdecydowaną większość stanowią wierni Kościoła katolickiego.
Słowa kluczowe: Konstytucja, Unia Europejska, wolności religijne, państwo a związki wyznaniowe, Kościół Rzymskokatolicki
THE CONSTITUTIONAL REGULATION OF RELIGIOUS MATTERS IN SELECTED EUROPEAN UNION MEMBER STATES
The paper analyses the scope of regulation of denominational matters in the constitutions of selected EU member states. The author begins by pointing out that matters related to religion are not regarded as a mandatory component of “basic laws.” Next, it is highlighted that modern constitutions usually contain provisions ensuring religious freedoms and shaping a specific model of relations between the state and churches and other religious organizations. At the same time, the most typical models (systems) of such relations are discussed.
Particular attention is drawn to two models of the state-church relations that clearly prevail across the EU. The first one involves a close connection between the state and religious organizations and is particularly popular in the countries dominated by Protestant churches. The other one assumes the separation of the state and religious organizations with a strong prevalence of the “friendly” variant of this separation. Studying this latter model, the author primarily focuses on the constitutional solutions in place in those countries where the vast majority of the faithful are Roman Catholics.
Keywords: Constitution, European Union, religious freedoms, the state and religious organizations, Roman Catholic Church
Jarosław Matwiejuk
Problematyka wyznaniowa w ustawach zasadniczych Federacji Rosyjskiej, Republiki Białoruś i Ukrainy
Problematyka wyznaniowa stanowi istotną część regulacji konstytucyjnych w Federacji Rosyjskiej, Republice Białoruś oraz Ukrainie. Konstytucje tych państw normują stosunku państwa do związków wyznaniowych oraz wolność sumienia i wyznania. Cechą charakterystyczną konstytucyjnej regulacji jest umiejscowienie jej w rozdziałach poświęconych wolnościom, prawom i obowiązkom człowieka i obywatela. Materie wyznaniowe obejmują wolności sumienia i wyznania z ogólnie ujętym zakresem przedmiotowym, równość jednostki z zakazem dyskryminacji, świeckość państwa i równouprawnienie związków wyznaniowych. Szersze rozwinięcie konstytucyjnych przepisów wyznaniowych następuje w ustawach. Określają one uprawnienia indywidualne wynikające z wolności sumienia i wyznania, ich gwarancje oraz tryb legalizacji związków wyznaniowych, zakres działalności związków wyznaniowych i nadzór organów państwa.
Wspólne dla konstytucyjnych regulacji wyznaniowych Federacji Rosyjskiej, Republiki Białorusi oraz Ukrainy jest widoczne nawiązanie do modelu regulacji materii wyznaniowych z ostatniego okresu istnienia Związku Radzieckiego. Dominują jednak różnice polegające na: wprowadzeniu możliwości służby alternatywnej w zamian za służbę wojskową, zakaz ograniczania wolności sumienia i wyznania w okresie stanów nadzwyczajnych, zmianie adresata wolności sumienia i wyznania z obywatela na każdego człowieka oraz likwidacji zapisu o wolności propagandy antyreligijnej. Na płaszczyźnie ustawowej różnice między system współczesnym a rozwiązaniami radzieckimi są jeszcze większe.
Przyjęty model stosunków państwa z związkami wyznaniowymi spełnia doktrynalne przesłanki współczesnego państwa świeckiego. Jest to model nowego typu, być może o charakterze przejściowym, dla którego najtrafniejszym określeniem wydaje się być model postradziecki.
Słowa klucze: Federacja Rosyjska, Republika Białoruś, Ukraina, konstytucja, wolność sumienia i wyznania, związek wyznaniowy, organizacja religijna, model świecki.
RELIGIOUS MATTERS IN THE BASIC LAWS OF THE RUSSIAN FEDERATION, THE REPUBLIC OF BELARUS AND UKRAINE
Religious matters are a noteworthy component of constitutional provisions in the Russian Federation, the Republic of Belarus and Ukraine. The constitutions of these states regulate the relations between the state and religious organizations as well as the freedom of conscience and religion. A characteristic feature of the regulations in question is addressing the problem of religion in the chapters devoted to citizen’s freedoms, rights and duties. The denominational aspects include freedom of conscience and religion with the general subjective scope, citizen equality with the prohibition of discrimination, secular state and equal rights of religious organizations. The constitutional provisions have their continuum in prescriptive acts. They lay down individual rights ensuing from freedom of conscience and religion, their guarantees and the procedure of legalization of religious organizations, including their scope of activities and the exercise of state control.
What the constitutional regulations of the Russian Federation, the Republic of Belarus and Ukraine apparently share in terms of approach to religious issues is the reference to the model existing shortly before the decline of the Soviet Union. However, there are visible differences such as: an option of choosing an alternative service in place of the military service, prohibition on the restriction of freedom of conscience and religion during states of emergency, change of the individual holding the freedoms of conscience and religion from citizen to every person and the absence of the provision on unconstrained anti-religious propaganda. At the statutory level, the differences between the modern system and that of the Soviet era are even more evident. The adopted model of relations between the state and religious organizations fits into the model of contemporary secular state. Admittedly, this is the model of a new type, perhaps only temporary, and the most accurate attribute for this model seems to be post-Soviet.
Keywords: Russian Federation, Republic of Belarus, Ukraine, constitution, freedom of conscience and religion, religious organization, religious association, secular model.
Tadeusz J. Zieliński
Miejsce religii w porządku konstytucyjnym Wielkiej Brytanii
The United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland recognizes two religious institutions as Churches established by law, namely: Church of England and Church of Scotland. Both denominations are the heirs of Reformation on British Isles (English Reformation and Scottish Reformation respectively) and represent two religious traditions (Anglicanism and Presbyterianism) that have official status in the Realm. The article here summarized presents the role of British established Churches in relation to the Monarch, to Parliament, to the Government, describing also shortly individual and communal aspect of religious freedom in the United Kingdom.
Słowa klucze: United Kingdom, religious freedom, established churches
PRZEGLĄD PRAWA WYZNANIOWEGO
Numer 6/2014
Spis treści
ARTYKUŁY
Michał Hucał
Wpływ sądowej ochrony praw człowieka na Kościół Anglii na podstawie Human Rights Act 1998 str. 5
Paweł A. Leszczyński
Instytucjonalno-polityczne aspekty ładu światopoglądowego w Polsce – geneza, teraźniejszość i przesłanki zmian str. 19
Bartosz Majchrzak
Charakter prawny wpisu do rejestru związków wyznaniowych str. 45
Grzegorz Maroń
Bóg w polskim porządku prawnym str. 57
Jerzy Nikołajew
Duszpasterstwo migrantów. Wybrane zagadnienia prawa polskiego i kanonicznego str. 77
Zbigniew Obracaj
Ustrój Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej str. 95
Katarzyna Żur
Obraza uczuć religijnych w polskim prawie karnym. Wybrane zagadnienia prawne str. 167
PRAWODAWSTWO
Paweł Sobczyk
Parlamentarne prawodawstwo wyznaniowe Rzeczypospolitej Polskiej z 2013 r. str. 179
Andrzej Czohara
Rządowe prawodawstwo wyznaniowe Rzeczypospolitej Polskiejw 2013 r. str. 181
ORZECZNICTWO
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 17 stycznia 2013 r. II SA/Wr 674/12 – Wyrok WSA we Wrocławiu str. 185
Bartosz Rakoczy
Glosa str. 195
OPINIE PRAWNE
Ekspertyza w sprawie rejestracji wspólnot religijnych względnie innej formy wprowadzania tych podmiotów do obrotu prawnego w wybranych państwach członkowskich Unii Europejskiej poza Polską (wykonana przez ekspertów powołanych przez Polskie Towarzystwo Prawa Wyznaniowego) str. 203
Paweł Borecki
Opinia prawna w sprawie wykładni art. 25 ust. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej str. 279
Paweł Borecki
Opinia prawna pt.: Podmiotowość prawna jednostek Kościoła katolickiego po 1945 r., to jest po wypowiedzeniu konkordatu z 1925 r. Analiza regulacji prawnych w celu ustalenia, czy zachodzi ogólne następstwo prawne między katolickimi gminami kościelnymi, beneficjami, kościołami a parafiami str. 285
Jakub Cupriak
Opinia w sprawie postępowania zmierzającego do zarejestrowania Kościoła Latającego Potwora Spaghetti str. 297
Michał Pietrzak, Paweł Borecki
Opinia prawna w sprawie relacji Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego w Rzeczypospolitej Polskiej z podmiotami zagranicznymi, w szczególności z Konferencjami Generalną i Centralną Zjednoczonego Kościoła Metodystycznego oraz Światową Radą Metodystyczną str. 305
RECENZJE
Tadeusz J. Zieliński
Rec.: Kazimierz Urban, Cmentarze żydowskie, synagogi i domy modlitwy w Polsce w latach 1944–1966 (wybór materiałów), Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”, 820 s. str. 313
POMNIKI PRAWA WYZNANIOWEGO
Paweł Borecki, Małgorzata Winiarczyk-Kossakowska
Pierwsze polskie konkordaty str. 317
SPRAWOZDANIA
Marek Plisiecki
Seminarium pt. Respektowanie polskiego Konkordatu – analiza stanu obecnego i perspektywy na przyszłość, Warszawa 15 lutego 2013 r. str. 337
Piotr Steczkowski
X Ogólnopolskie Sympozjum Prawa Wyznaniowego, Myczków 23–25 kwietnia 2013 r. str. 343
Piotr Sadowski
IX Opolskie Colloquium Prawno-Historyczne pt Prawno-historyczne oraz teologiczne aspekty tolerancji i nietolerancji religijnej, Brzeg 15–16 maja 2013 r. str. 349
Anna Tunia
Konferencja naukowa pt. Otoczenie prawne turystyki pielgrzymkowej, Sromowce Niżne, 22–24 września 2013 r. str. 355
Marta Ordon
Konferencja naukowa pt. Sprzeciw sumienia w praktyce medycznej – aspekty etyczne i prawne, Lublin 28 listopada 2013 r. str. 359
KRONIKA POLSKIEGO TOWARZYSTWA PRAWA WYZNANIOWEGO
Walne Zgromadzenie Członków Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego, Myczków – Polańczyk, 23 kwietnia 2013 r. str. 363
Dokumentacja bieżącej działalności Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego str. 375
Lista członków Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego (stan na 10 lutego 2014 r.) str. 385
BIBLIOGRAFIA
Piotr Sobczyk, Michał Zawiślak
Wybrana polska bibliografia prawa wyznaniowego za rok 2013 str. 389
Michał Hucał
WPŁYW SĄDOWEJ OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA NA KOŚCIÓŁ ANGLII NA PODSTAWIE HUMAN RIGHTS ACT 1998
IMPACT OF JUDICIAL PROTECTION OF HUMAN RIGHTS ON THE CHURCH OF ENGLAND ON THE BASIS OF THE HUMAN RIGHTS ACT OF 1998
The British Act on human rights of 1998 (Human Rights Act 1998) has introduced the chosen norms of the European Convention on Human Rights. Dynamic social transformations affecting the interpretation of the Convention caused fears within denominations, including the Church of England. The position of the Church was particularly ambiguous in terms of associations with the nation, which could lead to claim it as a public institution entrusted with certain responsibilities. In reality, this Act has not influenced the law and functioning of the Church significantly. It even created an opportunity for the Church and its members in the area of strengthening the protection of freedom of thought, conscience and religion. The precedented decision of the House of Lords was the first one of the fundamental importance and it excluded the idea of the Church as a public authority. The second relevant decision was the judicature of the European Court of Human Rights within the protection of denominations and responsibilities of clergymen.
Keywords: human rights, the Church of England, convention, autonomy, public authority, freedom of religion, privacy, marriage, discrimination, civil partnership, fair trial
Paweł A. Leszczyński
INSTYTUCJONALNO-POLITYCZNE ASPEKTY ŁADU ŚWIATOPOGLĄDOWEGO W POLSCE – GENEZA, TERAŹNIEJSZOŚĆ I PRZESŁANKI ZMIAN
INSTITUTIONAL – POLITICAL ASPECTS OF THE ORDER OF THE WORLD VIEW IN POLAND – GENESIS, PRESENT AND PREMISES OF THE FUTURE
Constitutional standardization of the order of the world view in the Republic of Poland is still only a programme formulation, respectively demonstrating regularity determined in the sociology of law with the use of dichotomic division into ‘law in theory’ and ‘law in practice’. Judicatures of the European Court of Human Rights in Strasbourg affect Polish discussions on a desirable model of the world view order and directions of transformations, for instance in the following cases: ‘Grzelak przeciwko Polsce’, ‘Lautsi przeciwko Włochom’. They have a relevant meaning for presentation of the standards of freedom of conscience and religion and also (in the lack of questioning the chosen ‘national’ models of relations between nation and religion) for some aspects of institutional relations between nation and denominations.
Keywords: Nation – denomination relations, the world view, the world view order, Catholic Church, the Constitution of the Republic of Poland
Bartosz Majchrzak
CHARAKTER PRAWNY WPISU DO REJESTRU ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH
LEGAL CHARACTER OF AN ENTRY IN THE REGISTER OF RELIGIOUS ASSOCIATIONS
The subject of the below elaboration is the comment on the problem of a legal character of an entry in a register of churches and other religious associations, which comprises the sequence of actions of the Minister of Administration and Digitalization in the form of decision on the entry and annotation in register books. The author points out some doubts on the possibility of perceiving the above ‘decision’ as an administrative decision within the meaning of the provisions of the administrative code, and subsequently forms a view on a legal nature of that decision and the essence of making an entry in the register book by a certain religious association. The crucial element of consideration is the matter of a mechanism of causing legal effects by the analysis of registering body actions.
Keywords: an entry in the register of religious associations, administrative decision, a material and technical action, legal effects of an entry in the register of religious associations, an eligible administrative act
Grzegorz Maroń
BÓG W POLSKIM PORZĄDKU PRAWNYM
GOD IN THE POLISH LEGAL ORDER
The paper deals with the issue of God’s relevance in the Polish legal order. The study relates to examples of legal provisions that directly, i.e. literally, mention Deity. First, the author focuses on invocatio Dei in the Constitution of the Republic of Poland and in charters of local government’s units. Then he describes the institution of the public officers’ oath of office. Nowadays, as oppose to the interwar period, the oath’s text and form are secular, although a public officer can optionally complete his swearing-in with additional sentence “So help me God”. The voluntary nature of the act of invocation to God makes that both the principle of citizen’s freedom of conscience and religion and the principle of separation of church and state are respected. The issue of the witness’ oath is also raised and attention drawn to the need for amendments to the rules of court procedures, so that invocation to God be allowed during administration of a witness’ oath. De lega lata the given capability can be derived from article 53 of the Constitution. In addition, the article presents several others exemplifications of God’s name relevance in the law. In this diverse category on can point out legal provisions relating to public holidays, concerning the issue of stamps and coins, describing school curriculum or governing motto of the Polish Armed Forces (“God, Honour, Fatherland”), and furthermore, legal acts such as commemorative resolutions of the Sejm and Senat and numerous local legal enactments. There were also invoked relatively few court opinions containing remarks on God. The author concludes that the presence of the concept of “God” in the legal order is a sign of lawmaker’s responsiveness to citizens’ beliefs. Frequency of reference to God in the law and judicial argumentation could be regarded as a measure of the significance of the sacred for society. Complete removal of the term “God” from the law, in the sense of language of law, or more broadly from legal discourse can mean lack of respect for the belief system of some citizens. Discrimination is not confined to unequal treatment of certain groups of people, but also includes marginalization of symbols and emblems essential for these people.
Keywords: God, law, constitution, oath, religious symbols
Jerzy Nikołajew
DUSZPASTERSTWO MIGRANTÓW. WYBRANE ZAGADNIENIA PRAWA POLSKIEGO I KANONICZNEGO
PASTORAL CARE FOR MIGRANTS. SELECTED LEGAL AND CANONICAL ISSUES
The subject of these considerations touches upon the pastoral care of migrants in the legal and canonical terms. The author divided the paper into introduction, four substantive chapters and the conclusion. The first substantive chapter includes an attempt (yet not achieved) to define the concept of migrants on the basis of the issued church documents. The second part of the analysis contains observations on understanding of the essence of human migrations and especially of biblical figures in the Old and New Testament. The following most extensive chapter is devoted to the formation of migrants’ rights to special pastoral care throughout the history. At this point, the author has analysed most of the church regulations relating to the pastoral care for people on the move. In the fourth chapter, the author discusses the roles of various bodies responsible for the migrants’ right to special pastoral care. In the conclusion of the paper, the author highlights the importance of the pastoral care of immigrants in the performance of their subjective rights and the need to adapt the church regulations to the ever-changing reality.
Keywords: migration, migrants, pastoral care of migrants
Zbigniew Obracaj
USTRÓJ KOŚCIOŁA EWANGELICKO-AUGSBURSKIEGO W RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
ORGANIZATION OF THE LUTHERAN CHURCH IN POLAND
The article presents the structure of the Lutheran Church in Poland, which is the oldest and largest Protestant religious denomination in Poland. The first chapter is devoted to the study of the central authorities of the Church: Synod of the Church, the Synodical Council, Consistory and the Bishop of the Church. Discussing this administrative level the Principal Internal Law of the Church norms were analyzed, but also it was needed to interpret other legal acts, since the powers of the central authorities reach even the level of the parishes and apply also to disciplinary issues. In the second chapter the status of the diocese was discussed, whose authorities interact with the realm of the administration of parishes. Following organs have been shown: the diocesan synod, the diocesan council and the diocesan bishop. In the case of those bodies attention was paid to their links with the parishes. Organs of diocese have far less rights in disciplinary matters in comparison with the central authorities of the Church. The last chapter was devoted to the level closest to the faithful of the Church – the parish. In the case of this administrative unit was presented the legal status of its organs: the assembly of the parish, the parish council, the parish ministers including the pastor, auxiliary pastor and pastor-administrator. There were discussed also optional bodies of the parish: the parish committee and council of subsidiary branch of the parish. At all administrative levels of the Church there were considered the various controlling committees as the inspection bodies. These study is the first detailed presentation of the organization of the Church in the XXI century.
Keywords: confessional law, the Lutheran Church in Poland, organization of the Lutheran Church in Poland, authorities of the Lutheran Church in Poland, internal law of the Church
Katarzyna Żur
OBRAZA UCZUĆ RELIGIJNYCH W POLSKIM PRAWIE KARNYM. WYBRANE ZAGADNIENIA PRAWNE
INSULT OF RELIGIOUS FEELINGS IN THE POLISH PENAL CODE. CHOSEN LEGAL ISSUES
The existing Penal Code of 1997 in the chapter XXIV entitled ‘Offences against Freedom of Conscience and Religion’ states that insult of religious feelings is a misdemeanour. Article 196 of the Penal Code states the following: ‘Anyone found guilty of offending religious feelings through public calumny of an object or place of worship is liable to a fine, restriction of liberty or a maximum two-year prison sentence’. The issue of insulting religious feelings may arouse many new controversies. Taking into account the current penalization of insulting religious feelings, it shall be considered under what circumstances such an offence of insult occurs. This matter is very controversial. There are groups which are either in favour or against this Article. However, during its analysis and consideration of all doubts, every case should be analysed individually.
Keywords: Religious feelings, insult of religious feelings, freedom of conscience and religion, Penal Code, constitution
PRZEGLĄD PRAWA WYZNANIOWEGO
Numer 7/2015
Spis treści
ARTYKUŁY
Katarzyna Krzysztofek
Związek pomiędzy wyznaniowym charakterem państwa a uprawnieniami pracownika w świetle kodeksów pracy wybranych krajów Zatoki Perskiej str. 5
Wojciech Góralski
Wzajemne relacje Kościoła katolickiego i państwa w konwencji między Stolicą Apostolską i Republiką Gwinei Równikowej str. 25
Jerzy Nikołajew
Przestępstwo złośliwego przeszkadzania pogrzebowi, uroczystościom lub obrzędom żałobnym a inne przestępstwa z rozdziału XXIV kodeksu karnego z 1997 r. str. 41
Justyna Krzywkowska, Dawid Daniluk
Wybrane przestępstwa przewidziane w polskim kodeksie karnym, jednocześnie sankcjonowane w prawie Kościoła katolickiego str. 55
Karolina Kuberska
Wybrane aspekty organizacyjno-prawne i majątkowe statusu społeczności żydowskiej w II Rzeczypospolitej i w Polsce Ludowej str. 79
Michał Ożóg
Regulować czy deregulować swobodę wyrażania przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych w życiu publicznym? Rozważania na tle art. 25 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. str. 101
PRAWODAWSTWO
Paweł Borecki
Parlamentarne prawodawstwo wyznaniowe Rzeczypospolitej Polskiej z 2014 roku str. 113
Andrzej Czohara
Rządowe prawodawstwo wyznaniowe w 2014 r. str. 121
Paweł Sobczyk
Prawodawstwo wyznaniowe Unii Europejskiej w 2014 r. str. 123
ORZECZNICTWO
Wyrok Sądu Najwyższego z 20 września 2013 r. II CSK 1/13 str. 131
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18 października 2013 r. I OSK 1487/12 str. 145
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie I Wydział Cywilny z 9 grudnia 2013 r. I ACa 608/2013 str. 161
Wyrok Federalnego Sądu Administracyjnego RFN ogłoszony 26 września 2012 r. str. 173
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 marca 2013 r., sygn. akt K 25/10 – wyciąg str. 189
Wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2013r. II CSK 1/13 str. 221
Bartosz Rakoczy
Glosa str. 235
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 20 czerwca 2013 r. Sygn. akt I ACa 353/13 str. 245
Helena Pietrzak
Glosa str. 249
OPINIE PRAWNE
Paweł Borecki
Opinia prawna w sprawie wybranych aspektów ustroju hierarchicznego Kościoła katolickiego oraz statusu duchownych w świetle kodeksu prawa kanonicznego str. 255
Paweł Borecki
Opinia prawna w sprawie świeckiego charakteru państwa polskiego str. 267
Artur Mezglewski
Opinia prawna dotycząca następstwa prawnego po katolickich gminach kościelnych, istniejących w byłym zaborze pruskim str. 277
Michał Pietrzak
Opinia prawna w sprawie Towarzystwa Wspomagania Ubogich Żydów miasta Warszawy „EZRA” jako żydowskiej wyznaniowej osoby prawnej str. 289
RECENZJE
Ginter Dzierżon
Rec.: Rossella Bottoni, Il principio di laicità in Turchia. Profili storico – giuridici…, Milano: Ed. V & P Vita e Pensiero, 2012, 267 s. str. 293
Marzanna Grabowska
Rec.: Lidia Fiejdasz, Stosowanie prawa przez Wydział do Spraw Wyznań w Rzeszowie wobec duchownych Kościoła katolickiego w latach 1950–1973, Lublin: Wydawnictwo KUL, 2012, 395 s. str. 297
Jerzy Nikołajew
Rec.: Ihor Oniszczuk, Svitlana Oniszczuk, Schidny cerkwy: derżawno-konfesijny widnosiny, Drohobycz: Wydawnictwo „Koło”, 2014, 475 s. str. 303
SPRAWOZDANIA
Jakub Cupriak
Ogólnopolskie sympozjum „Prawo małżeńskie Kościołów chrześcijańskich w Polsce w kontekście wyznaniowej formy zawarcia małżeństwa cywilnego”, Warszawa, 26 marca 2014 r. str. 313
Piotr Sadowski
X Opolskie Colloquium prawno-historyczne „Pacta Sunt Servanda – nierealny projekt, czy gwarancja ładu społecznego i prawnego?”, Brzeg, 8–9 maja 2014 r. str. 317
Marta Ordon
XI Ogólnopolskie Sympozjum Prawa Wyznaniowego „Aktualne problemy wolności myśli, sumienia i wyznania”, Lublin, 15–16 maja 2014 r. str. 325
Katarzyna Mastalerczyk
Międzynarodowa konferencja naukowa z cyklu „Religion and Territory”, Lublin, 23–24 października 2014 r. str. 329
Radosław Piestrak
Międzynarodowa konferencja naukowa „Obecność krzyża w przestrzeni publicznej państw europejskich”, Lublin, 12–13 listopada 2014 r. str. 333
KRONIKA POLSKIEGO TOWARZYSTWA PRAWA WYZNANIOWEGO
Walne Zgromadzenie Członków Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego, Lublin, 14 maja 2014 r. str. 337
Walne Zgromadzenie Członków Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego, Popowo, 2 marca 2015 r. str. 349
Dokumentacja bieżącej działalności Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego str. 361
Lista członków Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego (stan na 30 kwietnia 2015 roku) str. 383
Wykaz prawniczych publikacji naukowych prof. zw. dr. hab. Tadeusza J. Zielińskiego str. 387
BIBLIOGRAFIA
Piotr Sobczyk
Wybrana polska bibliografia prawa wyznaniowego za rok 2014 str. 397
Katarzyna Krzysztofek
ZWIĄZEK POMIĘDZY WYZNANIOWYM CHARAKTEREM PAŃSTWA A UPRAWNIENIAMI PRACOWNIKA W ŚWIETLE KODEKSÓW PRACY WYBRANYCH KRAJÓW ZATOKI PERSKIEJ
THE RELATIONSHIP BETWEEN THE DENOMINATIONAL CHARACTER OF THE STATE AND THE EMPLOYEE RIGHTS IN THE LIGHT OF LABOUR CODES OF SELECTED GULF COUNTRIES
The aim of the article is to show how the religious character of the state affects the scope of workers’ rights; how the state law provides employees – the followers of a state church – with the ability to implement religious duties. There were analyzed labour codes of five Gulf countries – Saudi Arabia, Bahrain, Qatar, Kuwait and the United Arab Emirates, which are the countries with the strictest degree of relationship between church and state and which are based on Sharia law. The labour law provisions were analyzed to present how they are adapted to the religious requirements that the Muslim employee must meet. There were analyzed the question of the relationship of working time (breaks, weekly day off from work, a catalog of public holidays, reducing working hours during ramadan) and the employee holiday entitlements (the right to leave the deliberately granted for the fulfillment of the obligation of a Muslim – the main hajj pilgrimage) and the exercise religious duties by an employee who belong to a state church. In conclusion, the thesis have been proven that the labour law provisions in these Muslim countries have been adapted to religious requirements of a state church and the performance of work does not interfere the followers of Allah fulfill their religious obligations.
Keywords: denominational states, the Gulf countries, labour law, public holidays, breaks at work, the right to leave
Wojciech Góralski
WZAJEMNE RELACJE KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO I PAŃSTWA W KONWENCJI MIĘDZY STOLICĄ APOSTOLSKĄ I REPUBLIKĄ GWINEI RÓWNIKOWEJ
MUTUAL RELATIONS OF THE CATHOLIC CHURCH AND STATE IN THE CONVENTION BETWEEN THE HOLY SEE AND THE REPUBLIC OF EQUATORIAL GUINEA
In democratic states religious freedom – in all its dimensions – is protected, first of all, by state legislation: both the constitution as well as appropriate acts. Frequently, however, in order to grant legal regulation pertaining to these matters more stability, the state reaches for well practiced legal instruments in the form of an international agreement (concordat) with the Holy See.
The subject of this study are the mutual relations of the Holy See and the Republic of Equatorial Guinea specified in the agreement concluded on 13 November, 2012 between these entities (ratified on 25 November, 2013). Presenting its genesis, the premises of the decision (including 19 articles and an additional protocol), the author first discusses the guarantee of religious freedom granted to the Catholic Church in an individual dimension and then analogical guarantees in an institutional and community dimension. It underlines that the principle of religious freedom is visible in all assurances granted to the Church by Equatorial Guinea, therefore in the scope of teaching, consecrating and providing pastoral service. It, at the same time, indicates the obligations of the church (observance of the legal order of the state).
Evaluating this agreement, the author expresses his conviction that it constitutes an example of the proper regulation of mutual relations of the religious and political community.
Keywords: agreement between the Holy See and the Republic of Equatorial Guinea, guarantee of religious freedom, mutual relations.
Jerzy Nikołajew
PRZESTĘPSTWO ZŁOŚLIWEGO PRZESZKADZANIA POGRZEBOWI, UROCZYSTOŚCIOM LUB OBRZĘDOM ŻAŁOBNYM A INNE PRZESTĘPSTWA Z ROZDZIAŁU XXIV KODEKSU KARNEGO Z 1997 R.
THE OFFENCE OF MALICIOUS OBSTRUCTION OF A FUNERAL OR MOURNING CEREMONIES OR RITES UNDER THE SECTION XXIV OF THE CRIMINAL CODE 1997
The subject matter of this article is the analysis of the offence involving malicious obstruction of a funeral or mourning ceremonies or rites in the context of two other offences contained in the same section of the Criminal Code dedicated to protecting freedom of conscience and religion. These are: the offence of religious discrimination and the offence of malicious obstruction of a religious act. First, the author addressed the historical considerations and referred to the provisions of the Criminal Code of 1932, the so-called “Small Criminal Code of 1946” and the Criminal Code of 1969. Later, he analysed the subjective aspects, the subject, the objective aspects and the object as well as the penalties provided for by the legislature in the currently applicable Criminal Code of 1997. In the final part of the article, the author draws attention to the fact that the offence defined in Article 195 par. 2 of the Criminal Code relates mainly to protection of the public order and freedom of conscience and religion, only in the case of a religious funerals. Therefore, the proposed legislative changes refer to transfer of this type of offence from Section XXXII to Section XXIV of the Criminal Code.
Keywords: coffences against the freedom of conscience and religion, legal protection of funeral and mourning ceremonies, malicious obstruction of a funeral.
Justyna Krzywkowska, Dawid Daniluk
WYBRANE PRZESTĘPSTWA PRZEWIDZIANE W POLSKIM KODEKSIE KARNYM, JEDNOCZEŚNIE SANKCJONOWANE W PRAWIE KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO
SELECTED OFFENSES UNDER THE POLISH PENAL CODE, ALSO SANCTIONED IN THE LAW OF THE CATHOLIC CHURCH
The Code of Canon Law of 1983 and the Penal Code of 1997 do not contain and explicitly define the definition of crime; however it can be created on the basic of its standards. A crime – in the sense of Polish criminal law – is socially harmful (socially dangerous) act, prohibited under the threat of penalty by the law in force at the time of its commission. While offences – in the sense of The Canon Law – is external (i.e. can be spotted eyes or received through hearing), conscious and voluntary transgression of criminal law or criminal warrant. The subject of the article will be selected offences, which are provided for in both The Canon Law and The Polish Criminal Law, such as: homicide (article 148), infanticide (article 149), euthanasia (article 150) abortion with consent, abortion without consent, death of a pregnant woman (articles 152–154), grievous bodily harm, other bodily harm, prenatal bodily harm (articles 156–157a), deprivation of liberty (article 189), abduction (article 211), hostage taking – abduction (article 252). Ecclesiastical legislator in many cases abandoned the punishment for the offence belonging to the mixed forum (mixti fori), i.e. offences whose punishment is in the interests of both the Roman Catholic Church, as well as a public authority.
Keywords: homicide, infanticide, euthanasia, abortion, bodily harm, deprivation of liberty, abduction
Karolina Kuberska
WYBRANE ASPEKTY ORGANIZACYJNO-PRAWNE I MAJĄTKOWE STATUSU SPOŁECZNOŚCI ŻYDOWSKIEJ W II RZECZYPOSPOLITEJ I W POLSCE LUDOWEJ
In this article, the reconstruction and analysis of selected aspects of organizational and legal as well as the property status of the Jewish communities in the Second Polish Republic and the Polish People’s Republic was carried out.
Whereas the legal and property ground of Polish-Jewish relations, aspects raised in the article are presented, besides the social context, with respect to political realities, ranging from pre-war state by World War II until the period of Polish People’s Republic.
This way of presenting the title issue has been shown through the method that will allow familiarizing t with the formation of the legal and property status regulating the status of Jewish communities on the background of historical transformation, simultaneously allowing to show social behaviour in the Jewish community itself.
The problematic aspects have been limited to the issue of the functioning of Jewish communities ruled by state regulations. Setting the discussed legal problem in a historical context aims to create a clear picture of the development of the legal regulations, including property, connecting Jewish communities with state power.
Taking into consideration the scope of the title issues raised in the article and the way of its presentation, the selection of appropriate sources was necessary. Most of the sources, because of the interest and focus on legal and property analysis, are the legal acts, while the literature on historical issues was chosen so as to provide the background – both historical and social transformations of law, to which this article relates.
Keywords: Jewish Community, real estate, State, organization, property, statute, Union of Jewish Religious Communities
Michał Ożóg
REGULOWAĆ CZY DEREGULOWAĆ SWOBODĘ WYRAŻANIA PRZEKONAŃ RELIGIJNYCH, ŚWIATOPOGLĄDOWYCH I FILOZOFICZNYCH W ŻYCIU PUBLICZNYM? ROZWAŻANIA NA TLE ART. 25 UST. 2 KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Z 2 KWIETNIA 1997 R.
REGULATE OR DEREGULATE THE FREEDOM OF EXPRESSION RELIGIOUS OR PHILOSOPHICAL BELIEFS, OR IN OUTLOOKS WITHIN PUBLIC LIFE? REFLECTIONS ON ART. 25(2) IN FINE CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF POLAND OF 2 APRIL 1997
The aim of this article is to present the appropriate legislator’s attitude to the issue of freedom of expression religious or philosophical beliefs, or in outlooks within public life in accordance with the polish constitutional standard. Before giving an answer to the question raised in the title, the author begins with presentation about the essence and function of expression beliefs within public life. The text provides two examples of inappropriate legislator’s attitude touching freedom of expression beliefs. It is shown that it is impossible to precise the religion’s name on the school report. The second one presents the inconsequence of legal provisions governing religious expression in relation to persons taking up public trust professions. This examples lead to the conclusion that the appropriate lawmaker’s policy is deregulation of freedom of expression religious or philosophical beliefs, or in outlooks within public life. This freedom arises from the provison of art. 25(2) in fine of the Constitution. It is allowed to rely on this provision on the basis of direct application of the Constitution.
Keywords: freedom of expression religious or philosophical beliefs, or in outlooks within public life; Constitution of the Republic of Poland of 2 April 1997; regulation; deregulation
PRZEGLĄD PRAWA WYZNANIOWEGO
Numer 8/2016
Spis treści
ARTYKUŁY
Marek Bielecki
Status prawny nieruchomości należących do byłej eparchii przemyskiej obrządku grecko-rusińskiego w obecnych granicach powiatu hrubieszowskiego, na tle losów Kościoła greckokatolickiego w Polsce str. 5
Paweł Borecki
Państwo laickie w świetle dorobku współczesnego konstytucjonalizmu europejskiego str. 27
Jan Krajczyński
Prawo oświatowe a autonomia szkół wyznaniowych w zakresie nauczania i wychowania str. 47
Katarzyna Krzysztofek
Uprawnienia pracownicze kobiet i młodocianych w wybranych krajach Zatoki Perskiej w kontekście prawa szariatu str. 69
Artur Mezglewski
Udział świadka urzędowego w procedurze zawarcia małżeństwa w formie wyznaniowej pod reżimem nowej ustawy o aktach stanu cywilnego str. 95
Michał Skwarzyński
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego w sprawie sygn. akt SK 54/13 w przedmiocie przestępstwa obrazy uczuć religijnych w świetle standardów strasburskich str. 115
Ewa Zdunek
Nauczanie religii kościoła polskokatolickiego w szkołach publicznych w Polsce str. 129
PRAWODAWSTWO
Paweł Sobczyk
Parlamentarne prawodawstwo wyznaniowe Rzeczypospolitej Polskiej w 2015 r. str. 145
Monika Piszcz-Czapla
Rządowe prawodawstwo wyznaniowe w 2015 r. str. 147
Konrad Walczuk
Prawodawstwo wyznaniowe Unii Europejskiej w 2015 r. str. 149
ORZECZNICTWO
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 października 2015 r. SK 54/13 ZU OTK nr 9A/2015, poz. 142 Dz. U. z 2015 r. poz. 1632 str. 155
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2013 r. II CSK 1/13 str. 199
Bartosz Rakoczy
Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2013 r. Sygn. akt II CSK 1/13 str. 213
OPINIE PRAWNE
Dariusz Walencik
Opinia prawna w sprawie osobowości prawnej katolickiego urzędu parafialnego w Żyglinie i następstwa prawnego po nim str. 221
MISCELLANEA PRAWA WYZNANIOWEGO
Umowy między Stolicą Apostolską a Republiką Litewską str. 259
RECENZJE
Michał Zawiślak
Rec.: Mniejszości wyznaniowe w Polsce. Prawo wewnętrzne (statutowe). Wprowadzenie, zbiór statutów, oprac. R. Brożyniak, M. Winiarczyk-Kossakowska, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2014, 1093 s. str. 283
SPRAWOZDANIA
Artur Mezglewski
Konferencja naukowa Korelacje wolności religijnej indywidualnej i wspólnotowej, Jastrzębia Góra, 9–10 kwietnia 2015 r. str. 287
Justyna Krzywkowska
Ogólnopolska konferencja naukowa Ochrona małżeństwa i rodziny w Polsce, Uniwersytet warmińsko-mazurski, Wydział prawa i administracji, 15 kwietnia 2015 r. str. 291
Mieczysław Rózański
IV ogólnopolska konferencja Prawa małżeńskiego i rodzinnego. Wychowanie religijne i moralne, Uniwersytet warmińsko-mazurski, Wydział prawa i administracji, 6–7 maja 2015 r. str. 295
Konrad Walczuk
XII Ogólnopolskie Sympozjum Prawa Wyznaniowego połączone ze zjazdem katedr, zakładów i wykładowców prawa wyznaniowego, Wolność sumienia i religii a bezpieczeństwo i porządek publiczny, Zabuże, 14–16 września 2015 r. str. 299
Marta Osuchowska
Ogólnopolska konferencja naukowa Religia i etyka jako interdyscyplinarny czynnik oddziaływania w relacjach międzynarodowych, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Wydział prawa i administracji, 18 listopada 2015 r. str. 305
Wojciech Góralski
Konferencji naukowa Szkolnictwo wyznaniowe, Sikórz k. Płocka, 10 grudnia 2015 r. str. 315
KRONIKA POLSKIEGO TOWARZYSTWA PRAWA WYZNANIOWEGO
Dokumentacja bieżącej działalności Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego str. 319
Lista członków Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego (stan na 31 marca 2016 roku) str. 325
BIBLIOGRAFIA
Piotr Sobczyk
Wybrana polska bibliografia prawa wyznaniowego za rok 2015 str. 329
Marek Bielecki
STATUS PRAWNY NIERUCHOMOŚCI NALEŻĄCYCH DO BYŁEJ EPARCHII PRZEMYSKIEJ OBRZĄDKU GRECKO- -RUSIŃSKIEGO W OBECNYCH GRANICACH POWIATU HRUBIESZOWSKIEGO, NA TLE LOSÓW KOŚCIOŁA GRECKOKATOLICKIEGO W POLSCE
W momencie wyjazdu ludności ukraińskiej ze swoich domów, na terenie powiatu hrubieszowskiego przestał praktycznie funkcjonować obrządek wschodni. Pozostawiony przez kościelne osoby prawne majątek stał się „łakomym kąskiem”, dla ówczesnych władz w momencie kiedy przeprowadzano reformę rolną mająca zbudować nowy ustrój.
W większości charakteryzowanych przypadków nacjonalizacja dokonała się na mocy decyzji Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Hrubieszowie, poprzedzonej orzeczeniem Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie o bezprzedmiotowości istnienia poszczególnych parafii. Należy jednakże zauważyć, że proces ten dokonał się kilkanaście lat wcześniej, po faktycznym przejęciu poszczególnych obiektów i oddaniu ich w ręce różnych podmiotów. Rzeczone decyzje były jedynie potwierdzeniem istniejącego stanu rzeczy i z formalno-prawnego punktu widzenia nie wnosiły nic nowego. Państwo nacjonalizowało bowiem majątek po raz wtóry. Po raz pierwszy nastąpiło to na mocy wspominanej już ustawy z 12 marca 1958 r. o sprzedaży nieruchomości Państwowego Funduszu Ziemi oraz uporządkowaniu niektórych spraw związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej i osadnictwa rolnego. Wszystko to świadczy o powszechnie panującym wówczas bałaganie i braku szacunku do stanowionego prawa.
Kościół greckokatolicki przetrwał w Polsce, chociaż jest nieobecny w powiecie hrubieszowskim, pomimo licznych i bardzo często niesprawiedliwych oskarżeń, kierowanych w jego stronę. W okresie istnienia Polski Ludowej, stał się ofiarą prowadzonej polityki historycznej, która niesłusznie w całości, starała się utożsamiać wszystkich jego przedstawicieli z bestialstwem, jakiego dopuszczali się nacjonaliści ukraińscy.
Po zaistnieniu zmian w Polsce z trudem udało mu się odzyskać część swego stanu posiadania. W głównej mierze możliwe było to dzięki funkcjonowaniu nieistniejącej już Komisji Majątkowej, a w związku z trudną sytuacją na Ukrainie i emigracją ludności, pojawia się również szansa na odbudowanie jego zaplecza osobowego.
STATUS OF THE PROPERTY BELONGING TO THE GREEK-CATHOLIC EPARCHY OF PRZEMYŚL, IN THE PRESENT AREA OF HRUBIESZÓW ADMINISTRATIVE DISTRICT, IN THE BACKGROUND OF HISTORICAL CHANGES OF THE GREEK-CATHOLIC CHURCH IN POLAND
The compilation writes into the stream of research being conducted by the author into the field of legal status of Byzantine-Ukrainian Catholic Church in Poland and Ukraine. The subject of the present article is the characteristic of the legal status of the property belonging to the Greek-Catholic Eparchy of Przemyśl, in the present area of Hrubieszów administrative district, in the background of historical changes of the Greek-Catholic Church in Poland. The research consists of two essential parts: the first one – historical background and the second one the analysis of particular cases.
Keywords: Greek-Catholic Church, Ukrainian Greek-Catholic Ceremonial
Paweł Borecki
PAŃSTWO LAICKIE W ŚWIETLE DOROBKU WSPÓŁCZESNEGO KONSTYTUCJONALIZMU EUROPEJSKIEGO
We współczesnej Europie przeważają państwa świeckie. Upowszechnieniu zasady państwa świeckiego sprzyja w Europie zróżnicowanie religijno-światopoglądowe ludność, zwłaszcza duży na tle populacji innych odsetek osób niewierzących. Zasada laickości państwa nie służy już do ograniczenia społecznego znaczenia religii, czy związków wyznaniowych. Państwa świeckie często współdziałają ze związkami wyznaniowymi w celach ogólnospołecznych. Sposób wyrażenia zasady świeckości państwa w aktach ustrojodawczych jest zróżnicowany – konieczna jest częstokroć kompleksowa analiza treści konstytucji. Wprost zasada państwa świeckiego jest wyrażona w konstytucjach ok. 14% państw europejskich. Laickość państwa często utożsamiana jest z zasadą rozdziału kościoła i państwa. W Europie istnieją jednak przykłady państw, które stanowią wyjątek od tej reguły. W sumie formuła rozdziału (oddzielenia) kościoła i państwa jest wyrażona w ok. 25% konstytucji państw europejskich. Często zasadę rozdziału w ustawach zasadniczych wyraża się w sposób zawoalowany. Za najważniejszą cechę państwa świeckiego uznaje się współcześnie zasadę jego neutralności światopoglądowe. Jest ona jednak rzadko wprost wyrażana w ustawach zasadniczych w Europie. Jej upowszechnienie to przede wszystkim zasługa orzecznictwa sądów konstytucyjnych oraz wypowiedzi doktryny prawa.
SECULAR STATE IN THE LIGHT OF ACHIEVEMENTS OF THE CONTEMPORARY EUROPEAN CONSTITUTIONALISM
In today’s Europe is dominated secular state. Disseminating the principles of a secular state in Europe promotes the diversity of religious and philosophical population, especially large against the population of other interest non-believers. The principle of secular state no longer serves to reduce the social significance of religion or religious organizations. Your secular frequently interact with religious organizations for general public. A way of expressing the principle of secularism in acts constitutionals is diverse - it is necessary to often complex analysis of the content of the constitution. On the principle of a secular state is expressed in the constitutions of approx. 14% of European countries. State Secularism is often equated with the principle of separation of church and state. In Europe, however, there are examples of countries that are exceptions to this rule. In total formula allocation (the separation of) church and state is expressed in approx. 25% of the constitutions of European countries. Often the principle of the separation in the Basic Law expresses itself in a veiled. The most important feature of a secular state is considered a modern principle of the neutrality outlook. However, it is rarely explicitly expressed in the Basic Law in Europe. Its spread was mostly driven by the constitutional court decisions and statements of the doctrine of the law.
Keywords: secular state, the separation of church and state, principle of the neutrality, Europe
Jan Krajczyński
PRAWO OŚWIATOWE A AUTONOMIA SZKÓŁ WYZNANIOWYCH W ZAKRESIE NAUCZANIA I WYCHOWANIA
Bez trudu można zauważyć, że co rusz różne czynniki zewnętrzne, w Polsce i poza nią, usiłują ingerować w proces nauczania i wychowania realizowany w szkołach wyznaniowych. Wobec powyższego rodzą się pytania: Czy można w ogóle mówić o autonomii szkoły wyznaniowej w sprawach nauczania i wychowania? Jeśli tak, jaki posiada ona charakter? Co jest jej źródłem? Wreszcie, jaki posiada ona zakres? Autor prezentowanego opracowania usiłuje znaleźć odpowiedź na powyższe kwestie w przepisach prawa, które obowiązują w Polsce, w tym w tych, które zawarto w ratyfikowanych przez RP umowach międzynarodowych.
EDUCATION LAW AGAINST THE AUTONOMY OF RELIGIOUS SCHOOLS IN THE SCOPE OF TEACHING AND UPBRINGING
It may be easily noticed that various external factors both in Poland and abroad tend to interfere with the teaching and upbringing process led in religious schools. Facing the above mentioned situation, the following questions arise: may one anyhow talk about any autonomy present in the religious school in terms of teaching and upbringing? If it is possible, then, what type of autonomy is it? What is the source of it? Finally, what is its scope? The author of the paper attempts to find an answer to the above mentioned questions in legal regulations binding in Poland, including the regulations that constitute a part of already ratified by the Republic of Poland international contracts.
Keywords: religious school, autonomy, teaching, upbringing
Katarzyna Krzysztofek
UPRAWNIENIA PRACOWNICZE KOBIET I MŁODOCIANYCH W WYBRANYCH KRAJACH ZATOKI PERSKIEJ W KONTEKŚCIE PRAWA SZARIATU
Szczególna pozycja kobiet i młodocianych w przepisach religijnych prawa szariatu skłania do przyjrzenia się, w jakim stopniu zasady ochrony kobiet i dzieci przekładają się na ich uprawnienia w zakresie stosunków zatrudnienia. Analizie zostało poddane prawodawstwo Arabii Saudyjskiej, Bahrajnu, Kataru, Kuwejtu i Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Wszystkie te pięć państw Zatoki Perskiej, pomimo, że reprezentują model ścisłego powiązania państwa i religii (islamu), skodyfikowały prawo pracy. W kodeksach pracy wskazanych państw widoczne jest dążenie do ochrony kobiet i dzieci pozostających w stosunkach zatrudnienia m.in. poprzez wprowadzenie zakazów zatrudniania ich przy pracach ciężkich czy takich, które mogą wywołać u nich szkody fizyczne, duchowe czy moralne. Widoczne jest także nawiązanie do przepisów prawa szariatu, które uznają kobiety za słabsze od mężczyzn, wymagające opieki. Pomimo, że większość omawianych w artykule kodeksów pracy gwarantuje kobietom i mężczyznom równy dostęp do zatrudnienia, to w rzeczywistości postulat ten okazuje się trudny do zrealizowania i niejednokrotnie bywa pomijany.
EMPLOYEE ENTITLEMENTS OF FEMALE WORKERS AND JUVENILE WORKERS IN THE SELECTED GULF COUNTRIES IN THE CONTEXT OF SHARIA LAW
The specific position of women and juveniles in Sharia law encourages to check how far the rules protecting women and children are governing within the employment relationships. In the article there were analyzed the legislation of Saudi Arabia, Bahrain, Qatar, Kuwait and United Arab Emirates. All five mentioned Gulf countries, despite presenting model of close relationship between state and religion (islam), codified labour law. The labour law of mentioned countries seems to protect women and children who are engaged in the labour relations, for example by prohibiting employing them in hard works or in such works that may cause physical, spiritual or moral damage within that group of employees. Also could be seen the reference to Sharia law, that considers women as weaker than men, and because of this they are recognized to be in need of care. In spite of the fact that majority of the mentioned labour codes guarantees women and men equal access to employment, in reality that requirement is difficult to realize and is often ignoring.
Keywords: the Gulf countries, labour law, female workers, juveniles workers, Sharia law
Artur Mezglewski
UDZIAŁ ŚWIADKA URZĘDOWEGO W PROCEDURZE ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA W FORMIE WYZNANIOWEJ POD REŻIMEM NOWEJ USTAWY O AKTACH STANU CYWILNEGO
Zarówno w doktrynie, jak i w judykaturze ugruntowany został pogląd, iż osoba przyjmująca oświadczenia o zawarciu małżeństwa musi być prawidłowo umocowana. Konieczność właściwego umocowania czynnika oficjalnego niewątpliwie zachodzi również w przypadku zawarcia małżeństwa w formie religijnej. Dlatego też niezmiernie istotne jest ustalenie kryteriów określających właściwe umocowanie świadka urzędowego do przyjmowania oświadczeń o jednoczesnym zawarciu małżeństwa cywilnego i wyznaniowego.
Niniejsze przedłożenie składa się z trzech części. Pierwsza z nich ma charakter dogmatyczny i służy omówieniu stanu prawnego w omawianym zakresie w latach 1998-2015. W drugiej części scharakteryzowane zostały postulaty doktryny oraz inicjatywy ustawodawcze podejmowane w analogicznym okresie. W ostatniej części omówione zostały zmiany wprowadzone ustawą Prawo o aktach stanu cywilnego, która weszła w życie w dniu 1 marca 2015 r.
W artykule wykazano, że nowe przepisy nie tylko utrwalają, ale wręcz pogłębiają w obrocie prawnym stan niepewności w zakresie realizacji przesłanki koniecznej, dotyczącej udziału świadka urzędowego w procedurze zawarcia małżeństwa. Do obrotu prawnego wprowadzono wykaz stanowisk, których zajmowanie upoważnia do przyjmowania oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński, przy jednoczesnym pozostawieniu w mocy przepisów ustaw wyznaniowych, recypujących przepisy prawa wewnętrznego związków wyznaniowych określających osobę duchowną, przed którą składa się oświadczenia o zawarciu małżeństwa. Tego rodzaju zabieg nie mógł spowodować jakichkolwiek zmian w obowiązującym stanie prawnym, bowiem nowopowstały wykaz ani nie uchyla, ani nawet nie wykonuje przepisów rangi ustawowej.
Wprowadzenie wykazu stanowisk, których zajmowanie upoważnia do przyjmowania oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński – owszem – miało szansę wywarcia jakiegoś pozytywnego skutku – o ile wykaz ten stanowiłby precyzyjne odwzorowanie przepisów prawa wewnętrznego uprawnionych związków wyznaniowych, określających osoby duchowne, przed którymi składa się oświadczenie o zawarciu małżeństwa. Tak się jednak nie stało. W przedmiotowym wykazie zamieszczono kategorie duchownych, które nie posiadają jurysdykcji do asystowaniu przy zawieraniu małżeństwa, jak również pominięto informacje na temat zasad udzielenia delegacji do asystowania oraz kompetencje świadków urzędowych, rekrutujących się spośród osób świeckich.
Podstawą przyczyną takiego stanu rzeczy jest fakt, iż decyzje w obszarze przygotowania projektów aktów normatywnych w przedmiocie określenia świadka urzędowego zawarcia małżeństwa podejmowane są przez przedstawicieli administracji rządowej, pochodzących z politycznego nadania, nie posiadających nawet podstawowej wiedzy merytorycznej w dziedzinie, którą się zajmują. Jako szczyt nieporozumienia należy uznać pogląd prezentowany przez czynniki rządowe, jakoby kwestia określenia przesłanek koniecznych zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu nie należała do kompetencji państwa.
PARTICIPATION OF OFFICIAL WITNESS IN THE PROCEDURE OF CONCLUDING MARRIAGE IN THE DENOMINATIONAL FORM UNDER THE REGIME OF A NEW LAW ON CIVIL STATE ACTS
Both in doctrine and judicatory a view has been reinforced that a person accepting statements of concluding marriage must be properly enshrined. The necessity of appropriate enshrinement of an official factor undoubtedly occurs also in case of entering into marriage in the religious form. Therefore it is extremely significant to establish criteria defining an appropriate enshrinement of official witness to accept statements about simultaneous concluding civil and denominational marriage. This presentation consists of three parts. The first one has a dogmatic character and helps to discuss a legal state in the discussed range within the years 1998-2015. In the second part the doctrine demands and legislative initiatives undertaken in an analogous period have been characterized. In the last part changes introduced by the act: Law on civil state acts, which came into force on 1 March 2015, have been discussed. The article has showed that new regulations not only consolidate but even deepen in legal transactions the state of uncertainty within realization of a necessary premise concerning participation of official witness in the procedure of concluding marriage. A list of posts were introduced into legal transactions, which occupation entitles to accept statements of concluding marriages with simultaneous remaining in force of ecclesiastical law regulations acquiring regulations of internal law of religious associations which define a clergyman in front of whom statements of entering into marriage are made. This kind of procedure could not cause any changes in the valid legal state since a newly-formed list neither revokes nor conducts regulations of statutory importance. Introduction of the list of posts, which occupation entitles to accept statements of concluding marriage, indeed had a chance to make some positive effect provided that list was a precise imitation of internal law regulations of entitled religious associations defining clergymen in front of whom statements of entering into marriage are made. It did not happen though. In the subject list categories of clergymen who do not have jurisdiction to assist while concluding marriages have been placed as well as information on the rules of providing expenses to assist and competences of official witnesses recruited from among laic persons have been omitted. The basic reason for that state of affairs is the fact that decisions within preparation of normative acts in the subject of defining official witness of concluding marriage are made by representatives of government administration coming from political nomination and not having even fundamental factual knowledge in the field they deal with. A view represented by governmental bodies that the issue of determining necessary premises of concluding marriage subject to Polish law does not belong to competence of the state should be considered the peak of misunderstanding.
Keywords: marriage, denominations, clergyman, ecclesiastical law
Michał Skwarzyński
ORZECZENIE TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO W SPRAWIE SYGN. AKT SK 54/13 W PRZEDMIOCIE PRZESTĘPSTWA OBRAZY UCZUĆ RELIGIJNYCH W ŚWIETLE STANDARDÓW STRASBURSKICH
Przedmiotem analizy niniejszego artykułu jest zbadanie czy Wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie sygn. akt SK 54/13 odpowiada standardom strasburskim. Artykuł rozpoczyna się od analizy samego pojęcia i istoty bluźnierstwa. Wskazano także na kolizję wolności słowa z prawem człowieka do wolności sumienia i wyznania. Praca przedstawia również orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w zakresie bluźnierstwa. W końcowej części analiza dotyczy praw osób trzecich dotkniętych bluźnierstwem na gruncie systemu ochrony praw człowieka, wobec aktualnego problemu, jakim jest imigracja.
RULING OF THE CONSTITUTIONAL TRIBUNAL ON THE CASE OF REF. FILE NO SK 54/13 ON DEFAMATION OF RELIGIOUS FEELINGS IN VIEW OF STRASBURG COURT STANDARDS
This article is to present research, the Polish Constitutional Court judgment in case no. SK 54/13, and the answer to the question whether corresponds to the standard Strasbourg. The article begins with an analysis of the concept and essence of blasphemy. It was also in conflict with the freedom of expression and freedom of conscience and religion. The paper presents the case law of the European Court of Human Rights to regarding blasphemy. The final part of the analysis concerns the rights of people affected by blasphemy on the basis of system of human rights, whereas in the current issue of immigration.
Keywords: blasphemy, freedom of speech and artistic expression, the right to freedom of thought conscience and religion, system of the human rights, immigration. Polish Constitutional Court
Ewa Zdunek
NAUCZANIE RELIGII KOŚCIOŁA POLSKOKATOLICKIEGO W SZKOŁACH PUBLICZNYCH W POLSCE
Ustawowa możliwość pobierania nauki religii w szkole publicznej została zagwarantowana wyznawcom wszystkich religii. Wynika to z konstytucyjnego zapisu o równouprawnieniu obywateli, bez względu na ich wyznanie. Takie stanowisko przyjął także Trybunał Konstytucyjny, który stwierdził, że regulacje dotyczące Kościoła katolickiego mają zastosowanie także do innych kościołów i związków wyznaniowych. Dyskusja dotycząca równouprawnienia obywateli innych wyznań oraz innych Kościołów i związków wyznaniowych pojawiła się na tle wprowadzenia nauczania religijnego do szkół publicznych. Zarzucano stosowanie uprzywilejowanej polityki wobec Kościoła katolickiego, pomimo że ustawa o systemie oświaty z 1991 r. przewidywała możliwość zorganizowania nauczania religijnego także w stosunku do wyznawców innych religii chrześcijańskich oraz niechrześcijańskich.
Zgodnie z przytoczonymi aktami prawnymi, inne Kościoły i związki wyznaniowe miały zagwarantowaną możliwość zorganizowania nauczania w szkołach publicznych na życzenie rodziców, zaś kwestię przeprowadzenia samej organizacji regulować powinno rozporządzenie. Praktyka pokazała, że rozporządzenia nie były zawsze opracowywane w porozumieniu z przedstawicielami poszczególnych wspólnot religijnych, co być może jest o tyle uzasadnione, że biorąc pod uwagę liczbę i różnorodność wspólnot religijnych w Polsce mogłoby okazać się niemożliwym objęcie ich wszystkich jednakową regulacją prawną. Tym niemniej Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r. stanowi, iż stosunki między państwem i Kościołami i związkami wyznaniowymi kształtowane są w duchu poszanowania własnej autonomii i niezależności każdego w swoim zakresie, a także na zasadzie współdziałania na rzecz człowieka i dobra wspólnego. Kościoły i związki wyznaniowe są podmiotami i korzystają z uprawnień w stosunku do państwa. Zatem prawo do zakładania i prowadzenia szkół i przedszkoli oraz prowadzenia lekcji religii w oświatowych placówkach publicznych posiadają wszystkie kościoły i związki wyznaniowe zarejestrowane i legalnie działające w Polsce. Państwo nie powinno czynić żadnych różnic pomiędzy poszczególnymi podmiotami, pomimo, że w Polsce pozycję dominującą posiada Kościół katolicki. Ponadto, na pozycję prawną innych, niż katolicki, Kościołów i związków wyznaniowych ma wpływ Konkordat z 1993 r. zawarty pomiędzy Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską. Wynika to z przepisu Konstytucji, który stanowi o nadrzędności obowiązywania Konstytucji nad innymi aktami prawnymi (art. 8 ust. 1) oraz zasady równouprawnienia kościołów i związków wyznaniowych (art. 25 ust 1). Nadrzędna pozycja Konstytucji oznacza zakaz uchwalania aktów prawnych niezgodnych z jej zasadami, zaś zasada równouprawnienia kościołów i związków wyznaniowych wymaga przeniesienia treści norm prawnych zawartych w Konkordacie na pozycję prawną pozostałych wspólnot religijnych. W doktrynie prawa wyznaniowego nie występuje jednomyślność w kwestii odczytywania zasady równouprawnienia. Zgodnie z jedną z wykładni zasada równouprawnienia implikuje wyraźny nakaz nałożony na wszystkie organy państwowe przyznania jednakowej sytuacji prawnej dla wszystkich wspólnot religijnych. W konsekwencji, wszystkie uprawnienia, które przysługują Kościołowi katolickiemu na mocy Konkordatu powinny przysługiwać także innym kościołom i związkom wyznaniowym.
Druga interpretacja mówi, że wedle konstytucyjnej zasady równouprawnienia podobne traktowanie wszystkich Kościołów i związków wyznaniowych powinno być realizowane tylko ze względu na posiadanie przez nich określonej cechy i tylko ze względu na posiadaną cechę. Zatem, w sytuacji, gdy między poszczególnymi wspólnotami zaobserwować można znaczące różnice, powinno się je traktować w sposób odmienny i zawsze odpowiednio do owego zróżnicowania. Wydaje się, że w zakresie rozumienia zasady równouprawnienia Kościołów i związków wyznaniowych słuszne jest przyjęcie metody różnicowania podmiotów na te, które mogą otrzymać całkowite przeniesienie postanowień konkordatowych do swojego statusu prawnego oraz na te, które mogą korzystać tylko z niektórych jego postanowień, czy nawet w ogóle zostać wyłączonym z możliwości skorzystania z postanowień Konkordatu. Normy z art. 12 Konkordatu dotyczące prawa do nauczania religii zostały odpowiednio rozszerzone na inne kościoły i związki wyznaniowe. W związku z tym, warunki i sposób wykonywania tego uprawnienia winno określać rozporządzenie. O prawie innych związków wyznaniowych do religijnego nauczania jest mowa także w ustawie o gwarancjach wolności sumienia i wyznania. W art. 20 ust 1 i 2 wskazano, że związki wyznaniowe mają prawo do nauczania swojej religii oraz wychowania dzieci i młodzieży za zgodą rodziców lub opiekunów prawnych. Sytuacja prawna rodziców należących do Kościoła Polskokatolickiego powinna być zatem równa sytuacji prawnej rodziców należących do innych Kościołów i związków wyznaniowych, w tym Kościoła katolickiego. Tymczasem dopiero treść rozporządzenia Ministra Edukacji z 2014 r. przewiduje ochronę tego prawa dla wszystkich dzieci i ich rodziców w zakresie wychowania religijnego, czyli po upływie ponad 20 lat od ponownego wprowadzenia religii do szkół.
POLISH CATHOLIC CHURCH TEACHING RELIGION IN PUBLIC SCHOOLS
Statutory opportunity to receive teaching religion in a public school has been guaranteed for all religions. This is due to the constitutional provision on equality of citizens, regardless of their religion. For example Polish Catholic National Church in Poland can be concluded that, although the Law on the Education System of 1991. provided for the possibility of organizing religious instruction also in relation to the followers of other religions, Christian and non-Christian, and in accordance with the provisions in the mentioned Act other churches and religious associations were granted the opportunity to organize teaching in public schools at the request of parents, the practice showed the Regulation have not been always developed in consultation with representatives of various religious communities. Only the content of the Regulation of the Minister of Education from 2014. provides protection for the rights of all children and their parents in the field of religious education, which after more than 20 years since the re-introduction of religion into schools.
Keywords : Polish Catholic Church, religious education.
PRZEGLĄD PRAWA WYZNANIOWEGO
Numer 9/2017
Spis treści
ARTYKUŁY
Mirosław Karpiuk
Ograniczenie wolności uzewnętrzniania wyznania ze względu na bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny str. 5
Maciej Mikuła
Przedmiot ochrony w przestępstwach „przeciw religii” w II Rzeczypospolitej str. 21
Michał Ożóg
Ustanawianie osób świętych lub błogosławionych Kościoła katolickiego patronami jednostek samorządu terytorialnego w świetle prawa polskiego str. 39
Małgorzata Tomkiewicz
Ochrona wolności wyznania a stosowanie kontroli operacyjnej w Polsce str. 59
Edyta Włodarczyk
Regulacja spraw majątkowych Kościoła ewangelicko-augsburskiego na terenie Śląska Opolskiego po II wojnie światowej str. 75
Tadeusz J. Zieliński
Asygnata podatkowa na związki wyznaniowe – uwagi o projekcie ustawy przygotowanym przez administrację rządową w 2013 r. str. 95
Materiały z XIII Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego, Pokrzywna, 17-19 maja 2016 r. str. 111
Józef Koredczuk
Równouprawnienie Kościołów i związków religijnych według Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1921 roku str. 113
Jerzy Nikołajew
Równouprawnienie organizacji religijnych na Ukrainie. Deklaracja czy rzeczywistość? str. 125
Michał Poniatowski
Zasada równouprawnienia związków wyznaniowych w kontekście ich działalności charytatywno-opiekuńczej str. 151
Mieczysław Różański
Zasada równouprawnienia Kościołów i innych związków wyznaniowych w prowadzeniu archiwów kościelnych. Zarys problematyki str. 167
Dariusz Walencik
Regulacja spraw majątkowych związków wyznaniowych realizacją zasady ich równouprawnienia? str. 181
PRAWODAWSTWO
Konrad Walczuk
Parlamentarne prawodawstwo wyznaniowe w 2016 r. str. 211
Monika Piszcz-Czapla
Rządowe prawodawstwo wyznaniowe w 2016 r. str. 215
Konrad Walczuk
Wybrane prawodawstwo wyznaniowe Unii Europejskiej w 2016 r. str. 221
ORZECZNICTWO
Bartosz Rakoczy
Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 20 kwietnia 2016 r. II FSK 491/14 str. 223
OPINIE PRAWNE
Marek Bielecki
Opinia prawna na temat legitymacji prawnej parafii katolickiej obrządku bizantyjsko-ukraińskiego pw. Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny w Ustrzykach Dolnych do uczestniczenia w postępowaniu rewindykacyjnym str. 233
Jadwiga Pazdan, Paweł Sobczyk
Opinia prawna sporządzona na zlecenie Sądu Okręgowego w […] do sprawy pod sygn. akt […] w przedmiocie rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego co do tożsamości bądź następstwa prawnego Zgromadzenia […] w […] i Towarzystwa […] str. 257
Michał Skwarzyński
Opinia prawna dotycząca oceny spektaklu pt.: „Klątwa” w reż. Olivera Frljicia według strasburskich standardów ochrony wolności słowa str. 281
RECENZJE
Paweł Sobczyk
Rec.: Anna Tunia, Recepcja prawa wewnętrznego związków wyznaniowych w prawie polskim, Wydawnictwo KUL, Lublin 2015, 297 s. str. 311
Dariusz Walencik
Rec.: Marek Bielecki, Stan prawny nieruchomości Archieparchii Przemysko-Warszawskiej. w latach 1944–2014, Wydawnictwo KUL, Lublin 2015, 498 s. str. 317
SPRAWOZDANIA
Katarzyna Pluta
Sprawozdanie z ogólnopolskiej konferencji naukowej Równouprawnienie kościołów i innych związków wyznaniowych połączonej ze Zjazdem Katedr, Zakładów i Wykładowców Prawa Wyznaniowego, Jarnołtówek, 17-19 maja 2016 roku str. 325
Jerzy Nikołajew
Sprawozdanie z ogólnopolskiej konferencji naukowej Kwestie majątkowe w prawie wyznaniowym, Dwikozy k/Sandomierza, 15-16 września 2016 r. str. 329
Katarzyna Krzysztofek, Maciej Mikuła, Michał Ożóg, Marek Strzała, Zdzisław Zarzycki
Sprawozdanie z uroczystości wręczenia Panu Prof. dr. hab. Wacławowi Uruszczakowi Ordo Sancti Silvestri Papae podczas sympozjum pt. Kościół wobec małżeńskich sytuacji nieregularnych w świetle posynodalnej adhortacji apostolskiej Amoris Laetitia Papieża Franciszka, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, Kraków, dnia 17 listopada 2016 r. str. 333
KRONIKA POLSKIEGO TOWARZYSTWA PRAWA WYZNANIOWEGO
Walne Zgromadzenie Członków Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego, Pokrzywna k. Jarnołtówka, 17 maja 2016 r. str. 339
Dokumentacja bieżącej działalności Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego str. 365
Lista członków Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego (stan na 10 kwietnia 2017 roku) str. 381
BIBLIOGRAFIA
Piotr Sobczyk, Michał Zawiślak
Wybrana polska bibliografia prawa wyznaniowego za rok 2016 str. 385
Mirosław Karpiuk
OGRANICZENIE WOLNOŚCI UZEWNĘTRZNIANIA WYZNANIA ZE WZGLĘDU NA BEZPIECZEŃSTWO PAŃSTWA I PORZĄDEK PUBLICZNY
LIMITING FREEDOM TO MANIFEST RELIGION DUE TO THE NEED OF ENSURING NATIONAL SECURITY AND PUBLIC ORDER
One of the features of a democratic state ruled by law is to establish and protect the rights and freedoms of people and citizens. Fundamentally, they should be specified in a legal act of the highest order; in Poland, this function is performed by the Constitution. Under special circumstances, these freedoms and rights can be restricted, but only after meeting special requirements. Restrictions in the field of executing constitutional freedoms and rights may be imposed only by an act, and only if they are necessary for the protection of certain values, such as national security or public order. What is limited in case of the freedom of religion is the entitlement to manifest denomination. This limitation will be legal only when imposed by an act; when it produces effects intended by the legislator; when it is proportional (the effects to be achieved are not to cause too much of discomfort to citizens); when it is necessary – otherwise you cannot achieve the planned objectives; and when welfare clearly indicated in the Constitution of Poland is to be protected (including national security, or public order).
Keywords: freedom of religion, religion, national security, public order
Maciej Mikuła
PRZEDMIOT OCHRONY W PRZESTĘPSTWACH „PRZECIW RELIGII” W II RZECZYPOSPOLITEJ
OBJECT OF PROTECTION IN CRIMES „AGAINST RELIGION” IN THE SECOND REPUBLIC OF POLAND
Crimes against religion were penalized in the penal codes of Austria (1852), Germany (1871) and Russia (1903). These codes remained in force in the territories which became parts of the Second Republic of Poland after 1918. The subject of the protection of religion was supported as a social phenomenon. In the Austrian and Russian codes, selected Christian religions were granted special protection. Reasons for the penalization of indictable offences against religion were various, e.g. the moral value of religion, as well as the roles of religion played as a guarantor of social stability and as a source of support for the government. Apart from the aforementioned reasons, the German penal code apportioned criminal responsibility for any negative emotions of other persons, caused by offence to their religious feelings. From 1932 the Polish penal code, in the chapter dedicated to the protection of religious feelings, emphasized the protection of individual religious feelings. The idea of the protection of religion was not rejected, but the justification for it was changed – religion was protected in penal law, because it was an important sphere for individuals. Therefore, it can be said that the regulation in the Polish code of 1932 was the direct opposite of the codes of the 19th Century, where the protection of individual religious feelings was only a derivative function of the protection of a religion. The issue of a protected value in so-called religious crimes was not popular in Polish jurisprudence in the interwar period. The exception was the Supreme Court decision of 26th March1925. It included an innovative interpretation of the Russian penal code, according to which the protection of individual religious feelings should be the first priority of the penal law. It can be said that this issue was too subtle and detailed, and therefore courts of the first and second instances did not analyze it.
Key words: penal law, religious feelings, religious freedom, blasphemy, crime, interwar period, Second Republic of Poland, Austria, Germany, Russia
Michał Ożóg
USTANAWIANIE OSÓB ŚWIĘTYCH LUB BŁOGOSŁAWIONYCH KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO PATRONAMI JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO W ŚWIETLE PRAWA POLSKIEGO
ESTABLISHING THE ROMAN CATHOLIC SAINT OR BLESSED PERSONS AS PATRONS OF LOCAL COMMUNITIES IN THE POLISH LEGAL SYSTEM
The article discusses the legal basis for establishing a saint patron of a Polish administrative unit, such as gmina (commune), powiat (district), or województwo (province). The author presents both constitutional and statutory legal provisions that can be regarded as a formal ground for passing such resolutions. The argument is organised in separate paragraphs which discuss such issues as the relation between the local authorities’ resolution and the decree passed by the Congregation for Divine Worship and the Discipline of the Sacraments, approving such decision. The author also touches upon the subject of the legal status of an individual person in the light of the resolutions to establish a saint patron of a given community.
Keywords: saint, blessed, patron, gmina (commune), powiat (district), województwo (province)
Małgorzata Tomkiewicz
OCHRONA WOLNOŚCI WYZNANIA A STOSOWANIE KONTROLI OPERACYJNEJ W POLSCE
PROTECTION OF FREEDOM OF RELIGION AND APPLICATION OF OPERATIONAL CONTROL IN POLAND
Freedom of religion is a human right understood as the possibility to demand that others will not interfere with an individual’s religious activities. It is a specific kind of freedom as it concerns religious and ideological activities, which are significantly different formal other forms of human activities. By exercising this freedom, a person may require others to respect it. He or she may also demand that their religious affiliation is kept secret and that the confidential nature of religious practices in which they take part is respected. The article concerns the issue of applying operational control within the context of the seal of the confessional. It is an attempt to answer the following question: Do undisclosed forms of invigilation violate the freedom of religion? To what extent a state may interfere with the privacy concerning religious practices, and does the Republic of Poland’s law on operational control protect this kind of freedom sufficiently?
Keywords: religious practices, penance, seal of the confessional, freedom of religion, tapping, invigilation, operational control, confidentiality of communications.
Edyta Włodarczyk
REGULACJA SPRAW MAJĄTKOWYCH KOŚCIOŁA EWANGELICKO-AUGSBURSKIEGO NA TERENIE ŚLĄSKA OPOLSKIEGO PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ
THE REGULATION OF PROPERTY MATTERS OF THE EVANGELICAL-AUGSBURG CHURCH IN THE REGION OF OPOLIAN SILESIA AFTER THE II WORLD WAR
The present article treats about the settlement of property matters of the Evangelical-Augsburg Church in the region of Opolian Silesia as an example to illustrate the change of the state policy concerning churches and religious denominations in Poland. The time scope concerns the period from the end of the II World War in 1945 to the year 1971, when the Statute of 23 June 1971 on the takeover by legal persons of the Roman Catholic Church and other denominations of ownership of some properties on the Western and Northern Lands entered into force. After the war, as a result of shifting borders, the state policy and population migration all Lutheran and Evangelical United Churches, which operated in the II Republic of Poland, ceased to exist. The Evangelical-Augsburg Church was the only Lutheran Church which was tolerated by the then State authorities. During the early post-war years all Lutheran and Evangelical United Churches operating before the war were incorporated by the authorities into the Evangelical-Augsburg Church, whereby this process ran in two phases and was characterised by the marginalization of this Church and depriving it of the ownership rights concerning the property of Churches having been incorporated into its structure. In the present article the author makes an analysis of the law provisions in force in those times and an analysis of documents available in the State Archives in Opole as well as the literature on the subject matter in order to show that the changes in the State policy on the regulation of the property matters of the Evangelical-Augsburg Church in the Opolian Silesia after II World War were aimed at the progressive deprivation of its property not only by the implementation of new legal regulations but also by the reinterpretation of the already existed ones.
Keywords: church property, Evangelical-Augsburg Church, recovered lands, regulation of property matters
Tadeusz J. Zieliński
ASYGNATA PODATKOWA NA ZWIĄZKI WYZNANIOWE – UWAGI O PROJEKCIE USTAWY PRZYGOTOWANYM PRZEZ ADMINISTRACJĘ RZĄDOWĄ W 2013 R.
TAX WRITE-OFF FOR RELIGIOUS DENOMINATIONS – OBSERVATIONS ON THE DRAFT LAW PREPARED BY GOVERNMENTAL ADMINISTRATION IN 2013
Churches and other religious denominations in Poland, which received legal regulation are entitled to various forms of state financial support. One of the main sources of such support is the so called Church Fund (Fundusz Kościelny), established in 1950 by the Communist Government. CF is used first of all to subsidize social insurance of the clergy. In 2013 the coalition government of Platforma Obywatelska (Civil Platform) and Polskie Stronnictwo Ludowe (Polish People’s Party) prepared a draft law introducing the new system of state financial support for religious denominations. It was based on the concept of the tax write-off, which could be voluntarily directed towards one of religious communities by an every payer of income tax. The projected model is designed to supersede the Church Fund system. Although the draft law had not been submitted to the parliament of Poland and perspectives of its enactment are rather weak, it deserves a critical analysis that is offered in the present article.
Keywords: finances of religious denominations, freedom of conscience and religion, state-church law in Poland, state funding for religious purposes
Józef Koredczuk
RÓWNOUPRAWNIENIE KOŚCIOŁÓW I ZWIĄZKÓW RELIGIJNYCH WEDŁUG KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Z 1921 ROKU
THE GRANTING OF EQUAL RIGHTS TO CHURCHES AND RELIGIOUS COMMUNITIES IN THE CONSTITUTION REPUBLIC OF POLAND FROM 1921
In the introduction, the author discusses the issue of granting equal rights to Churches and religious communities as provided for in the Constitution Republic of Poland from 1921. After a brief historical account, the author recounts in detail the works on the provisions of the draft of the constitution, which regarded the legal status of churches and religious communities. Art. 114, which considered the status of the Roman Catholic denomination, and Art. 115, which considered the status of other churches and religious communities, were of greatest significance in this respect. The solutions included in the Constitution provided for equality of rights of the Catholic Church under substantive law on a parity basis. All other churches and religious communities were granted formal and legal equality of rights based on their legal status. Despite its controversial nature, the granting of equal rights to churches and religious communities for the first time in the March Constitution was an indeed significant stage in the history of State-Church relations in Poland.
Keywords: The Second Polish Republic, the March Constitution, the Catholic Church, principle of equality, religious communities.
Jerzy Nikołajew
RÓWNOUPRAWNIENIE ORGANIZACJI RELIGIJNYCH NA UKRAINIE. DEKLARACJA CZY RZECZYWISTOŚĆ?
EQUALITY OF RELIGIOUS ORGANIZATIONS IN UKRAINE. DECLARATION OR REALITY?
The Ukrainian constitutional order does not provide directly for the equality of churches (religious organizations). Instead, the legislator proposed a solution involving the equality of social organizations (as the religious organizations are recognized) and equal i.e. non-discriminatory treatment of its citizens, and further withdrew from the systemic regulation of the relations between the state and religious organizations. In practice, the actual situation of individual religious entities varies. This article presents only some of the areas of activity of the Ukrainian state, indicating the breach of equal treatment of entities, whose position should be equal in official terms. These include the rights of foreign clergy, the rights of foreigners and stateless persons, the right to alternative military service, the right to manifest religion by a specific outfit, the right to religious dietary practices, and the property rights of religious organizations.
Keywords: equality, Ukrainian religious organizations, manifestation of religious beliefs.
Michał Poniatowski
ZASADA RÓWNOUPRAWNIENIA ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH W KONTEKŚCIE ICH DZIAŁALNOŚCI CHARYTATYWNO-OPIEKUŃCZEJ
THE PRINCIPLE OF EQUALITY RELIGIOUS COMMUNITIES IN THE CONTEXT OF THEIR CHARITABLE ACTIVITIES
In the present article were presented an overview and analysis of the polish legislation on charitable activities carried out by religious communities. First were presented the basics of equality of religious communities and freedom to pursue charitable activities. In this context, were presented specific aspects relating to: types of entities conducting charitable activities, the frame and funds of this activities, the fee for perpetual usufruct, the relief from customs duties, tax issues, the rules of rebounds, foundations and the transfer of the property. At the end of the article were presented the most important conclusions.
Keywords: non-governmental organizations, charity, equality of religious associations, religious freedom, the Church and the State
Mieczysław Różański
ZASADA RÓWNOUPRAWNIENIA KOŚCIOŁÓW I INNYCH ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH W PROWADZENIU ARCHIWÓW KOŚCIELNYCH. ZARYS PROBLEMATYKI
THE PRINCIPLE OF EQUALITY OF CHURCHES AND OTHER RELIGIOUS ORGANIZATIONS IN THE CONDUCT OF CHURCH ARCHIVES. OUTLINE OF THE PROBLEM
Art. 25 p. 1 of the Constitution of the Republic of Poland from 1997 introduced the rule of churches and religious associations equality. This rule corresponds to their cooperation in the sphere of culture. The current law on the national archive resources and archives enables them to maintain own historical archives. The same regulations were defined in the bilateral agreements between the country and churches after 1989. It points on the possibility of maintaining archives aligned with the current law.
Dariusz Walencik
REGULACJA SPRAW MAJĄTKOWYCH ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH REALIZACJĄ ZASADY ICH RÓWNOUPRAWNIENIA?
DOES THE REGULATION OF THE FINANCIAL AFFAIRS OF RELIGIOUS ORGANIZATIONS COMPLY WITH THE RULE OF EQUALITY?
The aim of the article was to answer the question whether the regulation of the financial affairs of religious organizations complies with the rule of their equality expressed in Article 25 Section 1 of the Constitution of the Republic of Poland. As a result of the analysis of the legal regulations of denominational law presented in the paper it is necessary to make objections to the disagreement between the present legal solutions and the rule of equality of churches (Article 25 Section 1 of the Constitution), as well as the rule of the equal treatment of legal subjects (Article 32 of the Constitution). Furthermore, when it comes to the procedural solutions used during the revindication of real properties belonging to religious organizations, these rules have never been fully applied in denominational legal acts. De lege lata, the legislator consistently granted property rights to all religious legal persons, following the rule of status quo. Only the regulations of Article 60 Section 6 of the act concerning the relations between the state and the Catholic Church and Article 35 Section 3 of the act concerning the relations between the state and the Methodist Church raise reservations. According to these regulations it is possible to make a complaint that a voivode denied to issue a decision 2 years after the commencement of an administrative procedure. On the other hand, regulatory proceedings take place in different procedures: unfinished cases concerning people of the Catholic Church in civil procedure in the common court of law, and in cases concerning other religious organizations heard by regulatory commissions and alternatively the administrative court. In cases when the adjudication panel of the Property Commission made a ruling, which was questioned by the administrative court, the problem is lack of any legal regulations. When it comes to the possibility of bequeathing agricultural real properties to legal persons of religious organizations in the Regained Territories, there is no terminus ad quem for submitting applications by legal persons of the Catholic Church, while at the same time additional restrictions have been introduced (the consent of the CEO of the Agricultural Property Agency), and the number of subjects authorized to bequeath real properties has been limited (only voivodes), while local authorities have been omitted in the area of their competence. Moreover, another problem is that in 2004 a possibility to submit new revindication applications in the course of transforming an administrative procedure into a regulatory proceeding was opened for legal persons from the Polish Autocephalous Orthodox Church, the Polish Reformed Church, and the Baptist Church.
Keywords: religious organizations, denominational law, equality, regulation of financial affairs, real property.
PRZEGLĄD PRAWA WYZNANIOWEGO
Numer 10/2018
Spis treści
ARTYKUŁY
Michał Hucał
Orzecznictwo sądów administracyjnych w sprawach dotyczących przetwarzania danych osobowych przez związki wyznaniowe str. 5
Edyta Włodarczyk
Procedura zawarcia małżeństwa wyznaniowego w Kościele Ewangelicko-Augsburskim str. 25
Tomasz Resler
Procedura zawarcia i rozwiązania związku małżeńskiego u karaimów w okresie II Rzeczypospolitej Polskiej str. 43
Andrzej Szymański
Inwigilacja kadry i alumnów Wyższego Seminarium Duchownego we Wrocławiu przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w latach 1953-1954 str. 57
Rafał Kaczmarczyk
Formalnoprawne aspekty zawarcia i rozwiązania małżeństwa muzułmanów w Polsce do 1946 roku str. 81
Dariusz Mazurkiewicz
Zasady postępowania Kościoła katolickiego w Polsce w przypadkach oskarżeń duchownych o wykorzystywanie seksualne osób małoletnich str. 95
Michał Ożóg
Postawa pracowników podmiotów leczniczych w kontekście realizacji prawa pacjenta do opieki duszpasterskiej w Polsce str. 107
Jan Krajczyński
Wolność sumienia i religii a dochodzenie i obrona uprawnień w kanonicznych procesach małżeńskich str. 127
Wojciech Góralski
Proces małżeński skrócony coram epicopo – nadzieje i obawy str. 161
Konrad Zamirski
Rewindykacja mienia Kościoła Anglikańskiego w Polsce przed Międzykościelną Komisją Regulacyjną str. 179
Michał Czelny
Procedura wystąpień z Kościoła katolickiego w kontekście obowiązku aktualizacji danych osobowych str. 197
Wojciech Brzozowski
Przekonania religijne sędziego a instytucja wyłączenia sędziego str. 211
Jerzy Nikołajew
Organizacja obchodów 1025 rocznicy chrztu Rusi Kijowskiej jako przykład szczególnych relacji państwo–kościół na Ukrainie str. 225
Tadeusz J. Zieliński
Austriacka ustawa o islamie z 2015 roku – proces stanowienia i główne unormowania str. 237
Józef Koredczuk
Specyfika postępowania dowodowego w przypadku przestępstw przeciwko wolności sumienia i wyznania na podstawie Kodeksu Postępowania Karnego z 1997 roku str. 255
PRAWODAWSTWO
Konrad Walczuk
Parlamentarne prawodawstwo wyznaniowe w 2017 r. str. 267
Monika Piszcz-Czapla
Rządowe prawodawstwo wyznaniowe w 2017 r. str. 275
Konrad Walczuk
Wybrane prawodawstwo wyznaniowe Unii Europejskiej w 2017 r. str. 279
ORZECZNICTWO
Bartosz Rakoczy
Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 25 sierpnia 2017 r., II GSK 1974/15 str. 281
Wyrok Sądu Administracyjnego z Dijon w sprawie stołówek szkolnych z dnia 28 sierpnia 2017 r., tłumaczenie Michał Zawiślak str. 289
Decyzja nr 395122 z dnia 9 listopada 2016 r. Francuskiej Rady Stanu w sprawie szopek bożonarodzeniowych, tłumaczenie Mateusz Markiewicz str. 295
Decyzja nr 403578 z dnia 26 września 2016 r. Francuskiej Rady Stanu w sprawie burkini, tłumaczenie Mateusz Markiewicz str. 301
OPINIE PRAWNE
Marek Bielecki
Opinia prawna w sprawie kwalifikacji do nauczania etyki nauczyciela, który ukończył studia na kierunku innym niż nauczany przedmiot str. 307
RECENZJE
Paweł A. Leszczyński
Rec.: Petr Fiala, Laboratorium sekularyzacji. Kościół i religia w społeczeństwie niereligijnym, red. merytoryczna wydania polskiego Katarzyna Korzeniewska-Wołek, Artur Wołek, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków 2016, 165 s. str. 317
SPRAWOZDANIA
Mariusz Grabowski
Sprawozdanie z międzynarodowej konferencji naukowej „Rozdział i współpraca państwo-kościół w Europie. Kazus prawa polskiego i hiszpańskiego”, Warszawa, 17 maja 2017 r. str. 323
Konrad Dyda
Sprawozdanie z międzynarodowej konferencji naukowej „Kościół i jego prawo w nauczaniu św. Jana Pawła II”, Lublin, 9 czerwca 2017 r. str. 329
Katarzyna Krzysztofek, Maciej Mikuła, Michał Ożóg, Marek Strzała, Zdzisław Zarzycki
Konferencja naukowa z okazji obchodów 500-lecia Reformacji pt. „Kościół Ewangelicko-Augsburski w relacjach z państwem – aspekty ustrojowe i prawne”, Kraków, 9 października 2017 r. str. 333
Katarzyna Krzysztofek, Maciej Mikuła, Michał Ożóg, Marek Strzała, Zdzisław Zarzycki
Jubileusz 50-lecia pracy naukowej prof. dr. hab. Wacława Uruszczaka, Kraków, 17 listopada 2017 r. str. 339
Katarzyna Pluta
Sprawozdanie z I Ogólnopolskiego Konkursu Wiedzy Studentów z Prawa Wyznaniowego, Opole, 1 grudnia 2017 r. str. 349
Katarzyna Krzysztofek, Maciej Mikuła, Michał Ożóg, Marek Strzała, Zdzisław Zarzycki
Sprawozdanie z uroczystości wręczenia Medalu Merentibus prof. dr. hab. Wacławowi Uruszczakowi, Kraków, 15 stycznia 2018 r. str. 351
KRONIKA POLSKIEGO TOWARZYSTWA PRAWA WYZNANIOWEGO
Walne Zgromadzenie Członków Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego, Kęszyca Leśna, 9 maja 2017 r. str. 357
Dokumentacja bieżącej działalności Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego str. 369
Lista członków Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego (stan na 23 lutego 2018 roku) str. 385
Tadeusz J. Zieliński
Bibliografia publikacji prof. Ryszarda M. Małajnego (1953–2018) dotyczących prawa wyznaniowego str. 389
Iwona Małajny
Wspomnienie o śp. Ryszardzie M. Małajnym str. 393
BIBLIOGRAFIA
Piotr Sobczyk, Michał Zawiślak
Wybrana polska bibliografia prawa wyznaniowego za rok 2017 str. 395
Michał Hucał (Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie)
ORZECZNICTWO SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH W SPRAWACH DOTYCZĄCYCH PRZETWARZANIA DANYCH OSOBOWYCH PRZEZ ZWIĄZKI WYZNANIOWE
JURISDICTION OF ADMINISTRATIVE COURTS IN MATTERS CONCERNING THE PROCESSING OF PERSONAL DATA BY RELIGIOUS ORGANIZATIONS
Regarding personal data protection the Supreme Administrative Court and the Voivodeship Administrative Court in Warsaw both identified the key elements of the difference of religious communities with non-religious entities. Constitutionally, the most important distinction was the question of religious organizations autonomy. It is incontrovertible that religious communities with a regulated legal status in their activities are independent and exercise their internal law in the exercise of their authority. This also depends on the principles of membership and association, which form a framework that excludes GIODO interference in the processing of personal data while giving the right to privileges in sensitive data and registration. In the light of the judicature, the membership termination notice should be submitted in accordance with the internal law of the religious organization. However, the cognizance of the public administration and the administrative court obliged them for making an assessment if the religious organization has made such a procedure in a way it violate the substance of an individual right to leave it.
Keywords: protection of personal data, administrative courts, religious organization.
Edyta Włodarczyk (Uniwersytet Wrocławski)
PROCEDURA ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA WYZNANIOWEGO W KOŚCIELE EWANGELICKO-AUGSBURSKIM
ENTERING INTO A RELIGIOUS MARRIAGE IN THE EVANGELICAL CHURCH OF THE AUGSBURG CONFESSION IN POLAND
The article treats about the procedure of concluding religious marriage in the Evangelical-Augsburg Church in the historical and legal context, based upon provisions of the law in force, in particular the Act on Relations between the State and the Evangelical-Augsburg Church in the Republic of Poland and the Act on Guarantees of Freedom of Conscience and Faith as well as upon the internal law of this Church, i.e. the official practice in force. The exercise of the right of proceedings relating to getting married in accordance with the internal law of this Church is based upon the constitutional principle of equality of churches and faith groups in Poland. Unlike marriage in the Catholic Church, the procedure of getting married in the Evangelical-Augsburg Church is rarely addressed. One of the reasons of this state of affairs is the fact that members of the Evangelical-Augsburg Church constitute a minority within the Polish society and the issue of marriage in this Church is hardly ever addressed by someone who is not directly associated with this Church. This also results in relatively scanty literature on this issue, which is worth being addressed by more writings.
Keywords: the Evangelical-Augsburg Church, religious marriage, the procedure of concluding marriage, marriage, evangelical doctrine, Lutheranism, Protestantism.
Tomasz Resler (Uniwersytet Wrocławski)
PROCEDURA ZAWARCIA I ROZWIĄZANIA ZWIĄZKU MAŁŻEŃSKIEGO U KARAIMÓW W OKRESIE II RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
MARRIAGE AND DIVORCE OF KARAITES COMMUNITY IN THE SECOND POLISH REPUBLIC
During interwar period on Polish territories lived about 1500 Karaites organized in four communes. Important role in survival of such small community played institution of marriage. The marriage ceremony was divided into two parts: secular and religious. The first one took place in the brides house and consisted of signing marriage contract (called „szatar”) between spouses to be. The second - religious part of the ceremony have been led by hazzan and involved taking vows by spouses. Until 1936 laws regulating Karaites marriages were based on regulations of Austria and Russia (former annexationists). At last this year Polish legal act instituted consistent rules to the whole country. The marriages were still granted by hazzan, but the priest became also government official obligated to keep civil records. Mentioned act also regulated divorces. Only Karaites official entitled to granting divorce became hachan (Karaites highest priest). And even then prosecutors office could investigate questionable cases.
Keywords: Karaites, marriage, religious law.
Andrzej Szymański (Uniwersytet Opolski)
INWIGILACJA KADRY I ALUMNÓW WYŻSZEGO SEMINARIUM DUCHOWNEGO WE WROCŁAWIU PRZEZ URZĄD BEZPIECZEŃSTWA PUBLICZNEGO W LATACH 1953-1954
SURVEILLANCE OF THE STAFF AND ALUMNI OF THE HIGHER THEOLOGICAL SEMINARY IN WROCŁAW BY THE OFFICE OF PUBLIC SECURITY IN THE YEARS 1953-1954
In the paper under title: The surveillance of the staff and alumni of the Higher Theological Seminary in Wroclaw by the Public Security Office in the years 1953 – 1954 some aspects have been introduced of the surveillance of the community of the Higher Theological Seminary in Wroclaw by the Public Security Office in the years 1953 – 1954. The documents of the Provincial Public Security Office in Wroclaw were discussed as well as the characteristics of all members of the professor’s staff “with particular pointing at those who should be removed from the occupied posts”, the characteristics of “the agents (professors, alumni) in the seminary”, the data about the internal relations in the units, the discrediting data (indoctrinating the alumni with “hostility towards Poland”, moral and ethical matters), plans of operational undertakings in the carried out inquiries (including recruitments).
Keywords: PRL, WSD Wrocław, invigilation.
Rafał Kaczmarczyk (Uniwersytet Warszawski)
FORMALNOPRAWNE ASPEKTY ZAWARCIA I ROZWIĄZANIA MAŁŻEŃSTWA MUZUŁMANÓW W POLSCE DO 1946 ROKU
FORMAL AND LEGAL ASPECTS OF CONCLUSION AND DISSOLUTION OF MUSLIMS’ MARRIAGE IN POLAND BY 1946
This article is devoted to presenting formal aspects of conclusion and dissolution of marriage, involving Muslim parties, in Poland before 1946 and to analyzing the implications that those formal aspects might carry for the effects of certain legal actions within concluding and dissolving of a marriage. The paper focuses on the interwar period, starting in 1918 up to 1945 when legislation in the subject matter has been unified and secularized. Some introductory methodological remarks are in the first place followed by description of then in force regulations in the matter of conclusion and dissolution of non-Christian marriages, in particular Muslim marriages, considering also several changes made in those regulations in the meantime. That description underlines the formal aspects of legal institutions that have the most significant effects for application of those legal institutions. Further, the article highlights that special relation, using case study on several cases that illustrate best the magnitude of formal aspects for practical issues related to conclusion and dissolution of marriage of Muslims in Poland in the above mentioned period.
Keywords: civil status files, divorce, formal aspects, marriage, Muslims.
Dariusz Mazurkiewicz (Zielona Góra)
ZASADY POSTĘPOWANIA KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO W POLSCE W PRZYPADKACH OSKARŻEŃ DUCHOWNYCH O WYKORZYSTYWANIE SEKSUALNE OSÓB MAŁOLETNICH
THE RULES OF PROCEEDINGS OF THE CATHOLIC CHURCH IN POLAND IN THE CASES OF ACCUSATIONS OF CLERGY OF SEXUAL ABUSE OF MINORS
Sexual offenses committed by the clergy to minors have been always reflected in the legislation of the Catholic Church. In recent years, due to the intensification of the reports this type of prohibited behavior, both the Holy See and the Conference of the Polish Episcopate issued regulations the proceedings in case of accusations actions against the sixth commandment of the Decalogue committed by the clergy against minors. These rules consist of norms aimed at helping victims, indicating the procedure and the principles of formation in seminary and prevention. Their application, especially in the context of the legal obligation to report to Polish law enforcement agencies the offenses as referred in art. 197 § 3 or 4, art. 198 or art. 200 of the Penal Code, will certainly contribute to the protection of minors against sexual offenses by the clergy and persons working in church structures.
Keywords: Sexual offenses against minors, canon law of the catholic church, the help minors victims of sexual offenses.
Michał Ożóg (Uniwersytet Jagielloński)
POSTAWA PRACOWNIKÓW PODMIOTÓW LECZNICZYCH W KONTEKŚCIE REALIZACJI PRAWA PACJENTA DO OPIEKI DUSZPASTERSKIEJ W POLSCE
ATTITUDE OF EMPLOYEES OF MEDICAL ESTABLIMENTS IN THE CONTEXT OF THE IMPLEMENTATION OF THE PATIENT’S RIGHT TO PASTORAL CARE IN POLAND
The subject of the article is to present standards for the implementation of the right to pastoral care in Poland in the context of the obligation of medical establishments to guarantee this right. The text includes a legal analysis of the attitude of employees of medical establishments in the case of an externalized patient’s request regarding the exercise of the right to pastoral care, as well as in the case of a family member submitting a statement about the implementation of the right. The considerations also refer to the practice of asking questions to patients and their family members about the wish to take the patient under pastoral care. Particular attention is given to the issue of the attitude of employees of medical establishments in the event of danger to the patient’s life, including the cases when their worldview is unknown. The criterion for assessing the attitude of employees of medical establishments in the scope of exercising the right to pastoral care is the provisions of the Constitution of the Republic of Poland.
Keywords: right to pastoral care, medical establishment, freedom of conscience and religion, patient’s rights
Jan Krajczyński (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie)
WOLNOŚĆ SUMIENIA I RELIGII A DOCHODZENIE I OBRONA UPRAWNIEŃ W KANONICZNYCH PROCESACH MAŁŻEŃSKICH
FREEDOM OF CONSCIENCE AND RELIGION VERSUS INVESTIGATION AND DEFENCE OF RIGHTS IN CANONICAL MARITAL PROCESSES
Special matrimonial processes constitute a very useful tool for seeking justice in the forum of the Church. In fact, they were not established for the purpose of protecting conscience and religion, they in fact serve the purpose of protecting the basic freedom of the human person. Being a typical form of potestas regiminis [power of governance], these processes acquire new meaning i.e. they gain the sense of authentic service for the benefit of people, and become an effective means of protecting the freedom. A spouse whose freedom of conscience and religion may be violated due to the behavior of the other party, has the right to initiate proceedings for the separation of parties. Also, the similar action may be taken by a parent who perceives, in the attitude of the spouse, a serious threat to religious upbringing and growth in faith of the offspring from this relationship. The spouse whose relationship has not been complemented due to reasons related to his/her religious beliefs, shall be provided by the legislator with an opportunity to request a dispensation from a marriage validly contracted and not consummated. Eventually, that spouse who being convinced that his/her marriage is invalid because of circumstances related to his/her religious beliefs or those of the other party, is provided by the legislator with the opportunity of investigating the truth as to his/her state of life; this investigation is to take form of a judicial proceedings for annulment of marriage and may be executed in triple mode, also according to the rules of the shortened process whose iter may last only 45 days. Statutory solutions adopted by the highest ecclesiastical legislator allow to state that the currently binding provisions of the marital, material and procedural law fully secure the subjective rights of the parties in the field of freedom of conscience and religion. New dispositions of law, adopted in motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus, do not introduce significant amendments to this subject. Regarding the future, one may only postulate a prescription in the subordinate law such pastoral and administrative actions which would of secure the Catholic party against the threat to his/her faith that may result from the marriage with a Muslim person.
Keywords: freedom of conscience and religion, marriage, canonical marital processes.
Wojciech Góralski (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie)
PROCES MAŁŻEŃSKI SKRÓCONY CORAM EPICOPO – NADZIEJE I OBAWY
SHORTER PROCESS MATRIMONIAL CORAM EPISCOPO – HOPES AND FEARS
The introduction (on 15 of August 2015) of the shorter process in front of a bishop by means of Motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus by Francis into the legislature of Latin Church constitutes an important novum with respect to former church legislature; it is an expression of its concern for the spiritual good of spouses who, after the breakdown of canon marriage, concluded a new (civil) marriage and, convinced about the nullity of their first marriage, want to take care of their marital status on the Church forum. An important assumption of papal reform with respect to processus brevior is the emphasis of the central role of a diocesan bishop as a judge, which was expressed in the third of Fundamental rules of Motu Proprio Mitis Iudex. The recognition of his role as a judge-shepherd goes hand in hand with placing in the centre those who require help in such an important matter. A detailed analysis of cannons of the Code of Canon Law, amended by Mitis Iudex, procedural regulations attached to it as well as Sussidio applicativo indicates that in case of existence of circumstances or documents, which in a clear way indicate the nullity of marriage (canon 1683, n. 2 of the Code of Canon Law), the shorter process (preceded by a pre-trial counselling) turns out to be a undoubted benefit. However, the application of processus brevior in particular cases can give rise to certain doubts, about which the legislator knew when publishing Motu proprio Mitis Iudex since he mentioned that the new procedure may not serve any attempts of unjustified declarations of a marriage being null and void. The right conduct of the shorter process poses serious challenges both for diocesan bishops and those who (to a various extent) participate in the execution of his judicial capacity. They are related above all to continuous professional development of employees of the Church Tribunal, a systematic preparation of the personnel for future ministry in those tribunals, concern for organization of pre-trial consultation structures and above all engagement of the shepherd-judge himself.
Keywords: processus brevior, marriage, bishop.
Konrad Zamirski (Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie)
REWINDYKACJA MIENIA KOŚCIOŁA ANGLIKAŃSKIEGO W POLSCE PRZED MIĘDZYKOŚCIELNĄ KOMISJĄ REGULACYJNĄ
RETURN PROPERTY OF THE CHURCH OF ENGLAND IN POLAND BEFORE THE REGULATORY COMMISSION
This article is about return property of the Church of England in Poland. The author indicates on the basis of Commission documents complicated factual and legal status of the property. The subject of the refund are two court cases. The issues concern the problem of nationalization of property in Poland during communism. The article indicates the decision and their justification.
Keywords: Church of England in Poland, legal recognition, act, religious law, churches and other religious associations, State-Church relations, Return of property, London Society for Promoting Christianity amongst the Jews.
Michał Czelny (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II)
PROCEDURA WYSTĄPIEŃ Z KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO W KONTEKŚCIE OBOWIĄZKU AKTUALIZACJI DANYCH OSOBOWYCH
PROCEDURE OF DEPARTURE FROM THE CATHOLIC CHURCH IN REGARD TO THE OBLIGATION TO UPDATE PERSONAL DATA
Can. 751 of the Code of Canon Law of 1983 (hereinafter KPK / 83) defines apostasy as a complete abandonment of the Christian faith. Until recently, KPK / 83, in addition to the crime of apostasy, also mentioned a legal institution called “a formal act of defection from the Catholic Church” (“actus formalis defectionis ab Ecclesia catholica”). The Pope Benedict XVI, while removing the above definition from the provisions of the CPC / 83, still left such an option to depart from the Catholic Church. Analysing the current provisions of canonical criminal law, it is assumed that the crime of apostasy is not the same as a formal act of defection from the Catholic Church. In the case of apostasy, there is no requirement for the competent ecclesiastical authority to accept a declaration of will. On October 7, 2015, the Polish Episcopate Conference issued a General Decree “regarding the withdrawals and returns to the community of the Church” that has been in force since February 19, 2016. Currently, a person who wants to make a formal act of departure or return to the Catholic Church, should apply the procedure contained in this Decree step by step. An apostate or a person who has departed from the Catholic Church can no longer exercise all rights under the KPK / 83. However, these people are still members of the Catholic Church because of the irreversible and ontological effects of their baptism that they once received. In addition, they can always return to the Church. The crime of apostasy and also the defection from the Catholic Church should be clearly noted in the baptismal register. Those who made a formal act of defection from the Catholic Church, sometimes demanded that their parish priests should completely delete their personal data from the book of baptisms. In their applications, they referred to their right included in the provisions of the Act of August 29, 1997 on the protection of personal data. Despite the intervention of the General Inspector for Personal Data, the deletion of personal data of such individuals from the book of baptisms seems unfounded because of their sacrament of baptism and the constitutional principle of autonomy and independence of churches and other religious associations (Article 25 paragraph 3 of the Constitution of 1997).
Keywords: law on religion/denominational law, apostasy, baptismal register
Wojciech Brzozowski (Uniwersytet Warszawski)
PRZEKONANIA RELIGIJNE SĘDZIEGO A INSTYTUCJA WYŁĄCZENIA SĘDZIEGO
RELIGIOUS CONVICTIONS OF A JUDGE AND JUDICIAL DISQUALIFICATION
Religious convictions are not, as such, relevant grounds for disqualification of a judge from hearing or deciding a case. Judges enjoy religious freedom just as any other freedom protected by the Constitution and the European Convention on Human Rights. However, a judge should refrain from hearing a case if they feel unable to control their emotions based on religious views or if their presiding over a case could cause detriment to the image of impartiality of the judiciary. Also, religious convictions of a judge may provide sufficient grounds for disqualification if a judge discharges their duties with favouritism or prejudice based on religion, e.g. makes inappropriate comments concerning religious affiliation (or lack thereof) of a party or behaves in an excessively attentive manner towards members of the clergy involved in a case being heard.
Keywords: judicial disqualification, judicial impartiality, judicial conduct, religious freedom of a judge, right to a fair trial.
Jerzy Nikołajew (Uniwersytet Opolski)
ORGANIZACJA OBCHODÓW 1025 ROCZNICY CHRZTU RUSI KIJOWSKIEJ JAKO PRZYKŁAD SZCZEGÓLNYCH RELACJI PAŃSTWO–KOŚCIÓŁ NA UKRAINIE
ORGANIZATION OF CEREMONIES TO COMMEMORATE THE 1025TH ANNIVERSARY OF THE BAPTISM OF KIEVAN RUS AS AN EXAMPLE OF THE SPECIAL STATE AND CHURCH RELATIONS IN UKRAINE
Church-state relations in Ukraine derive from the position of the executive authority (mainly the President of the Republic) and Church officials associated with the Ukrainian Orthodox Church – Moscow Patriarchate. Generally, no principles of cooperation between the two entities have been established so far, although in practice, the collaboration is implemented by organization of ceremonies to commemorate the events related to the Christianization of Kievan Rus. Anniversary celebrations have a state-church nature, although these are organized separately by different religious organizations. The commemorations demonstrate the policy of unequal treatment of representatives of various churches and religious organizations.
Keywords: church-state relations, religious organizations, Ukraine, Baptism of Kievan Rus.
Tadeusz J. Zieliński (Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie)
AUSTRIACKA USTAWA O ISLAMIE Z 2015 ROKU – PROCES STANOWIENIA I GŁÓWNE UNORMOWANIA
AUSTRIAN LAW ON ISLAM OF 2015 – A PROCESS OF ENACTMENT AND THE MAIN PROVISIONS
During the celebration of the 100th anniversary of the old Austrian law on Islam (enacted in 1912 after the annexation of Bosnia and Herzegovina to Habsburg empire), Mr. Sebastian Kurz, the then minister of European Affairs and Integration, announced governmental plans to adopt a new law on Muslim religious communities in Austria. The initiative appeared in the context of rapid growth of Islamic faith in Austria (presently ca. 700 thousands of adherents; the number is to reach 1,5 million in 2050) and increase of activities of preachers and mosques funded from abroad, mostly from Turkey. Governmental legislative plans envisaged the construction, with the help of new legislative measures, of „the Austrian Islam”: loyal to the state and European values, devoid of political religious extremism (supposedly grounded on some forms of the Muslim faith). Finally passed in 2015 as Islamgesetz 2015, the new law from its inception has attracted a wide international attention, including the lawmakers, human rights activists and representatives of faith communities, Muslim, Christian and other. The present study reconstructs the main currents of public discussion focused on the regulation. It also presents and comments crucial Islamgesetz 2015’s provisions, particularly controversial ones, like strict governmental supervision, unequal treatment of Muslim and other religious communities, obligations regarding the use of Austria’s official language, and a ban on foreign funding.
Key words: Legal regulation of Islam, Muslims and religious discrimination, religion and political extremism, state and religion, Republic of Austria, unequal treatment of religious communities.
PRZEGLĄD PRAWA WYZNANIOWEGO
Numer 11/2019
Spis treści
ARTYKUŁY
Aneta Maria Abramowicz
Naczelne stanowisko wyznania rzymskokatolickiego a równouprawnienie wyznań w prawie II Rzeczypospolitej str. 5
Paweł Borecki
Dobro wspólne jako determinanta relacji między państwem a Kościołami i innymi związkami wyznaniowymi we współczesnej Polsce str. 23
Wojciech Brzozowski
Konsekwencje przystąpienia Polski do Rady Europy dla ochrony wolności myśli, sumienia i religii str. 43
Małgorzata Czuryk
Ewolucja zasad zatrudniania nauczycieli religii po 1989 roku w szkołach publicznych w Polsce str. 59
Mariusz Grabowski
Wolność działalności medialnej Kościoła w reformie ustroju środków społecznego przekazu w Polsce, wyznaczonej przemianami 1989 roku str. 75
Michał Hucał
Ekumeniczne organy ochrony danych osobowych w Polsce str. 97
Józef Koredczuk
Polityka państwa wobec kościołów na Dolnym Śląsku w latach 1945–1956 str. 121
Ewa Kozerska
Relacje państwo–Kościół w ujęciu Josepha Ratzingera (Benedykta XVI) str. 135
Jerzy Nikołajew
Ewolucja kwestii światopoglądowych w polskim prawie karnym wykonawczym w XX w. str. 157
Marta Osuchowska
Krajowy Rejestr Kultów jako forma regulacji pozycji instytucjonalnej niekatolickich związków religijnych w Argentynie str. 173
Tomasz Resler
Zmiany w położeniu prawnym Karaimów polskich 1936–1945–1989 str. 189
Andrzej Szymański
Gdy bezprawie było prawem. Kilka przykładów dyskryminacji ludzi wierzących w Polsce Ludowej str. 205
Edyta Włodarczyk
Polityka państwa wobec żeńskich zgromadzeń zakonnych na Dolnym Śląsku w pierwszym dziesięcioleciu po zakończeniu II wojny światowej str. 227
Konrad Zamirski
Relacje między Państwem Polskim a Kościołem Starokatolickim Mariawitów w aspekcie historyczno-prawnym str. 251
Tadeusz J. Zieliński
Starania o uchwalenie „ustawy ramowej” w przedmiocie uznawania związków religijnych w II Rzeczypospolitej str. 267
PRAWODAWSTWO
Konrad Walczuk
Parlamentarne prawodawstwo wyznaniowe w 2018 r. str. 305
Konrad Walczuk
Wybrane rządowe prawodawstwo wyznaniowe w 2018 r. str. 325
Konrad Walczuk
Wybrane prawodawstwo wyznaniowe Unii Europejskiej w 2018 r. str. 327
ORZECZNICTWO
Bartosz Rakoczy
Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 2 października 2018 r. sygn. akt I Aca 539/18 str. 331
Karolina Nikołajew
Glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 18 września 2018 r. w sprawie Lachiri v. Belgium str. 341
RECENZJE
Tadeusz J. Zieliński
Katarzyna Krzysztofek, Położenie prawne i działalność nierzymskokatolickich Kościołów i związków wyznaniowych w Krakowie w latach 1945–1970, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2018, 454 ss. str. 349
SPRAWOZDANIA
Edyta Włodarczyk
Sprawozdanie z Jubileuszowego XV Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego pt. Wpływ odzyskania przez Polskę niepodległości na status quo Kościołów i innych związków wyznaniowych (1918-1945-1989), Wrocław, 7-9 maja 2018 r. str. 355
Paweł Sobczyk
Sprawozdanie z Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej pt. Współdziałanie związków wyznaniowych i jednostek samorządu terytorialnego, Kokoszyce, 25-26 września 2018 r. str. 361
Katarzyna Pluta
Sprawozdanie z II Ogólnopolskiego Konkursu Wiedzy Studentów z Prawa Wyznaniowego, Opole, 7 grudnia 2018 r. str. 365
KRONIKA POLSKIEGO TOWARZYSTWA PRAWA WYZNANIOWEGO
Marta Ordon
Walne Zgromadzenie Członków Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego, Wrocław, 7 maja 2018 r. str. 367
Dokumentacja bieżącej działalności Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego str. 381
Lista członków Polskiego Towarzystwa Prawa Wyznaniowego (stan na 4 marca 2019 roku) str. 395
BIBLIOGRAFIA
Michał Hucał, Michał Zawiślak
Wybrana polska bibliografia prawa wyznaniowego za rok 2018 str. 399
Nasz adres:
POLSKIE TOWARZYSTWO PRAWA WYZNANIOWEGO
Al. Racławickie 14 p. 701
20-950 Lublin
e-mail: zarzad@ptpw.pl
KRS 0000311635
NIP 7123136491
REGON 060396971
Numer rachunku:
Santander Bank Polska
94 1500 1520 1215 2007 7670 0000
Formularz kontaktowy
Wyrażam zgodę na przetwarzanie danych osobowych zawartych w Formularzu kontaktowym zgodnie z obowiązującymi przepisami.